Kritik, Wünsche und Fragen bitte an: luckscheiter(at)bbaw.de


Erklärung der Spalten
Id Id des Eintrags
Kat.-Nr. Katalog und Katalognummer
Signatur Signatur. Römische Zahlen werden als arabische wiedergegeben
Titel Titel
Incipit Incipit
ca. Angaben zur Datierung: w = wohl; A = Anfang; E = Ende; < = vor; > = nach; k = konjiziert; n = neu datiert; ~ = circa; H1 = 1. Hälfte; H2 = 2. Hälfte; Q1 = 1. Quartal; F = Frühjahr; S = Sommer; H = Herbst; W = Winter; -nn = von dem im Datierungsfeld angegebenen Datum bis nn; F- = Frühjahr bis zu dem im Datierungsfeld angegebenen Datum.
Datum Datum neuen, d.h. gregorianischen Stils, z.B. 23. Februar 1701 = 1701-02-23 (in Klammern Datum alten, d.h. julianischen Stils, sofern der Textzeuge diesem Stil gemäß von Leibniz oder einem Korrespondent datiert wurde).
Akademie Ausgabe Druckort in der Akademie-Ausgabe in der Form Reihe | Band.Nummer / Unternummer
Sigle Sigle des Textzeugens laut „Überlieferung“ in der Akademieausgabe
Absender Absender
Adressat Adressat
Absendeort Absendeort
Textart Textart: Abf. = Abfertigung; Abschr. = Abschrift; Anm. = Anmerkung; Aufzeichn. = Aufzeichnung; Ausz(z). = Auszug (Auszüge); Bemerkg(n) = Bemerkung(en); eigh. = eigenhändig (Leibniz oder Korrespondent); Erg. = Ergänzungen; ermitt. = ermittelt; Exz. = Exzerpt; Hd = Hand; Konz. = Konzept; Korr. = Korrekturen; MF = mitgeteilte Form; MFF = mitgeteilte Formen; Schr. = Schreiber; tlw. = teilweise; unbek. = unbekannt; zs. = zusammen; S = Seite(n); Z = Zeile(n).
Format und Umfang Format und Umfang
Exzerpierte Stelle Das Werk, aus dem Leibniz exzerpiert oder paraphrasiert.
Ordnungsvermerk Ordnungsvermerk von Leibniz zur Ordnung seiner Vorarbeiten zum Opus historicum in vereinheitlicher Schreibung (in Klammern in diplomatischer Transkription)
Ordnungsnummer Ordnungsnummer von Leibniz zur Ordnung seiner Vorarbeiten zum Opus historicum
Wortlaut Wortlaut
Drucke Drucke außerhalb der Akademieausgabe
Bemerkungen Vermischte kürzere Bemerkungen.
Längere Bemerkungen Vermischte längere Bemerkungen
Bezüge zu anderen Textzeugen Bezüge zu anderen Textzeugen desselben Stückes oder zu anderen Stücken.
Druckvorlage Die Zahl in diesem Feld ist die ID desjenigen Textzeugen, der Druckvorlage in der Akademie-Ausgabe war. Es wurden noch bei weitem nicht alle Druckvorlagen erfaßt.

95 Ergebnisse für die Suche:

select where (`Band` contains "2300" and `Stücknummer` is not null)
Id Kat.-Nr. Signatur Titel Incipit ca. Datum Akademie Ausgabe Sigle Absender Adressat Absendeort Textart Format und Umfang Exzerpierte Stelle Ordnungsvermerk Ordnungsnummer Wortlaut Drucke Bemerkungen Längere Bemerkungen Bezüge zu anderen Textzeugen Druckvorlage
17103 46675 Ms 4, 470 Bl. 1 [Exzerpt aus Thomassin, Glossarium universale Hebraicum] Origines ex Hebraicis >= 1697 5 | 2300.001 L Konz.; eigh. Folio, 1 Seite/Spalte Thomassin: Glossarium universale Hebraicum, Paris 1697
Origines ex Hebraicis Martinius saepe in [. . .] Etymologico, Sil. Guichardi professoris Paris[.]

Augustinus lib. 1. confess. c. 6. merito stupendum existimat quomodo tenelli [. . .] infantes semet edoceant intelligere quae caeteri [. . .] loquuntur. [. . .] Rei dificillimae autor sibi et magister est quilibet puer. Hic solertissima animalia <et tu>sissimi ingenii pueris cedunt. His verbum ipsum divinum aeternaque ratio intus loquitur[.]

Gallus libros Italos et Hispanos ad aperturam libri fere intelligit[.]

Mariana lib. 13. cap. 12. [. . .] de [. . .] Alphonso Castellae rege 1260 [. . .] primus Hispaniae regum Latinae linguae usu in publicis Actis antiquato Hispanicam linguam substituit. Et Rudolphus I. [. . .] anno Chr. 1274. edixit: ut omnia mandata, edicta, privilegia, pacta dotalia, contractus et id genus alia scripta et instrumenta in Teutonica lingua, et non ut antea in Latina conciperentur[.] Goldast const. imp. t. 12. p. 311[.]

Apud Quercetan. Hist. Normann. p. 112 apud Bajocenses Wilhelmus dux [. . .] Richardum filium voluit institui, ut Danicam linguam addisceret, [. . .] quoniam [. . .] (ut ajunt annales) Rotomagensis civitas Romana potius quam Danisca utitur eloquentia, et Bajocensis civitas fruitur frequentius Danisca lingua quam Romana[.]

Demonstrat< - > Leo Allatius [. . .] annotationibus ad monumenta Hetrusca, [. . .] veteres characteres Latinos eosdem prorsus esse cum Graecanicis[.]

Ex Danielis libro conjiciunt nonnulli, etiam supra Profetae illius [. . .] tempora plures Graecanicas voces jam admistas Chaldaicis. Thomassinus praef. Glossarii. Nec desunt inquit alia ejusdem rei indicia non contemnenda[.]

Mariana lib. 1. c. 5. de exemplis quae simul Latina et Hispana, quod Italis et Gallis accidere negat (+ sed vidi exemplum et in Ital<os> +)[.]

Fieri at ut Barbari quidam ad litus Americae ejecti, sermonem suum egenum paulatim amplificarint aliunde quam ex Hebraeo. Ita ipse Tomassinus in praef. p. XVII (+ idem forte et in Germanis aliisque contigit[ +).]

Cur in America ferocia tantum animalia? Quia ferae juga aspera facilius transmittent, quae cicuribus impervia[.]

Plane inquit Tomassinus in praef. Glossarii p. XIX praetermisi Graeca [. . .] vocabula, nullo vel levissimo vestigio cum Hebraicis colligari casa, sed Latinae linguae <mira> stupendaque perpetuo occurrat cum Hebraico consonantia. [. . .] Hinc nullum fere Latinum vocabulum praetermisi, quod non ad radicem Heraicam reduxerim[.] Haec ille. Nempe litus Italiae ante Graecos a Phoenicibus frequentatum. Italia mari nudique septa magis pervia Foenicibus, qua Graecia, ubi Scythicae coloniae Foeniciis admistae[.]

In Hebraea putat Tomassinus Glossar. praef. p. XX. plures esse radices quam in Graeca, aut Latina[.] Id ille simplicitati tribuit. Ego puto potius simplicioris linguae paucas esse radices[.]

Unde Hebraeis cognati se Spaehitani in libro Maccabaeorum ferebant Herodotus in Clio Pelagos olim Barbaro linguo usos Plutarchus Doriensium praecipuos ortu esse Aegyptios. Add. Marm. Armud. part. 2. pag. 2; add. p. 131[.] Hellen Deucalioni successit. Pelasgi a Deucalione pulsi in Italia venientes Graeci dicti, a Graeco Pelasgorum ultimo rege[.]

Septuaginta interpretes saepe conpoluere loco ain, in nominibus propriis dixereque Gaza pro Haza, Gomorra pro homorra. Gallis G pro W, ut Guilielmus pro Wilhelmo[.]

Q saepissime ex T, ut Quis pro Tìw[.]

Ut hodiernae Latinae articulos habent corruptae, quibus antiqua Latina carebat, ita articulis antiquam Graecam caruisse Plutarchus quaest. Plutonicis circa finem[.]

Gregorius Nyssenus in 12 oratione contra Eunomium, qui dixisse videbatur DEum verbotenus Herbaice locutum, subjicit, quosdam sui aevi [. . .] homines eruditos [. . .] existimasse novam esse linguam Ebraicam nec anteriorem egressu filiorum Israel [. . .] ex Aegytpo (+ potius ingressu in Aegyptum dicendum erat +)[.] Theodoretus Tom. 1. qq. 60. 61. linguam Syriacam esse antiquissimam[.] Videtur tamen dicere Theodoretus Mosi facta revelationem Hebraeam qualis nunc in Pentateucho datam.

Grotius putat Mosem [. . .] Chaldaicis Hebraica nomina substituisse. Sed hoc fiere non solet[.]

Hieron. in 3 Sofon v. 18. Nugae Latinam ex Hebraico Idem significante, quod repetit in c. 7. Isaiae, ubi, quod Alma et Hebraeis <juvenis> virgo et foreion ferentem in Cantico Cant. Salomonis . Sed et mensurae vocabulum apud Hebraeos . Mada metiri[.] Hac occasione Hieron. Hebraeam esse fontem caeterarum.

Jubal autor musicae, hinc Genes. [. . .] IV. [. . .] 21. hinc jubilatio. [. . .] Ex Tubalcain [. . .] v. 22. [. . .] Vulcanus. [. . .] Asyrium Graecumque kiuarh. Vid. Genes. 4. v. 21. Chaldaeis Kithros apud Danielem in edicto Nabruchodonosoris pro [. . .] statua sua [. . .] adoranda[. . . .] Keren Cornu Instrumenta musica a Foenicibus seu Syris, Athenaeus l. 4. Kane, hinc canna ca< - - > chebel < - >, Galli chable[.] Pasach transire, passus. Bath quod [. . .] bauow cad [. . .] cadus [. . .] hydria[.]

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 349 -Kein Wasserzeichen Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes findet sich heute in Hannover NLB Lb 2217. Die Datierung ergibt sich aus deren Erscheinungsjahr. 17103
17977 46676 Ms 4, 470 Bl. 2 linke Sp. (=46677) Anglo Saxonica Monosyllaba ex Graecis detruncata. Jun. ad Willeram p.m.233. [Franciscus Junius: Observationes in Willerami Paraphrasin. Amstel. 1655] A semper, ~ 1697 5 | 2300.002 L Aufz.; eigh. Folio, 1.7 Seiten/Spalten Junius: Observationes in Willerami paraphrasin, Amsterdam 1655 | S. 233-258 -vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 349 -Kein Wasserzeichen Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes findet sich heute in Hannover NLB T-A 3277; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 17977
17978 46677 Ms 4, 470 Bl. 2 rechte Sp.(=46676) Monosyllaba Cambrica ex graecis contracta ab simius, à Celtico ~ 1697 5 | 2300.003 L Aufz.; eigh. Folio, 1 Seite/Spalte Junius: Observationes in Willerami paraphrasin, Amsterdam 1655 | S. 265-283
Monosyllaba Cambrica ex Graecis contracta

ab simius, a Celtico ábranaw sic Hesychio Celtae vocant cercopithecos, an ex %(af%\h factus[.]

aer praelium [. . .] %(aire%?in [. . .] interficere[.]

aig grex [. . .] agelh armentum, [. . .] %(aix [. . .] capra[.]

all alius [. . .] %)allow.

Am circum [. . .] amfi[.]

an [. . .] sine, an - , etiam Cambrodanis aan [. . .] sine[.]

ar [. . .] intendens, ab ari, particula quae apud poetas praefigitur,

Âr avum [. . .] %)aroyra[.]

arch arca, [. . .] eirgv includo [. . .] arceo[.]

arth ursus, [. . .] %(arktow.

awch acies [. . .] %)aixxm%\h vigor[.]

awr hora, [. . .] vra[.]

bal calvus [. . .] falakrow,[.] Anglis bald [. . .] idem, forte ab Cambrico[.]

bann mons [. . .] boynow collis[.]

bar [. . .] ira, [. . .] barow [. . .] molestia < - >

bloesg blaesus [. . .] blaisow[.]

boltt sagitta capitata a boliw jaculum (bolge Germanis +)

box, buxus [. . .] a pyjow.

braich brachium [. . .] braxivn[.]

brâm crepitus ventris [. . .] bromow [. . .] sonitus (bran Gallis stercus +)[.]

bri aestimatio (+ an hinc prinde Anglis superbus[?)] briuein [. . .] pondus habere[.]

brith variegatus (+ an hinc Britones +)[.]

bru venter [. . .] a bryein scaturire (brüen) embryon[.]

bu bos[.]

cadr fortis (karierow, hart) kratow robur[.]

calch armatura [. . .] xalkow.

camm curvus [. . .] kampylow[.]

camm unoculus [. . .] kemvn [. . .] Hesychio idem[.]

cant [. . .] circulus, [. . .] kanuow ferreus [. . .] rotae circulus.

cap pileus [. . .] kapánh[.]

câr amicus [. . .] xarieiw.

cart plaustrum, [. . .] kratow vel kartow robur[.]

cawd ira, [. . .] kotow ira inveterata[.]

cawg pelvis a kayka.

cawl Brassica, callus (koli) kaylow[.]

chwa aura [. . .] kapein antiquisimum spirare. (an wehen)

ci canis[.]

cwn canes [. . .] kyvn[.]

cib vasis vel testaegenus kibow [. . .] capsa[.]

cist cista [. . .] kisth.

clai lutum[.]

clais vibex, sugillatio [. . .] klasiw fractura[.]

clod laus [. . .] klhdvn fama[.]

cloi [. . .] claudere a kleiv claudo[.]

clust auris[.]

clyw auditus [. . .] klyv audio[.]

cnoi rodere, [. . .] a knav vel knev scindo, rado (knauffeln, nagus +)

coch rubicundus [. . .] kokkinow[.]

cod, cwd pera [. . .] pellis ovina[.]

cog cucullus [. . .] kokkoj[.]

congl angulus [. . .] a gvnia, [. . .] coin. (+ cong +)

coppr cyprium aes.

cord funis[.]

cri clamor (kreischen) krizein stridere krijai [. . .] Hesychio [. . .] fvnhsai[.]

croen cutis [. . .] xrvw cutis[.]

crud cunae, [. . .] kradav vibro[.]

crych crispus[.]

cwtt tugurium [. . .] koith cubile[.]

cwyr cera [. . .] kvnow conus

daigr lucrima [. . .] dakryon[.]

dart jaculum[.]

dâs congeries [. . .] tanv[.]

dawn donum [. . .] a danow[.]

dis cubus Anglis [. . .] dice [. . .] aleae [. . .] dikw jacio[.]

der [. . .] pertinax [. . .] dhriw contentio[.]

drem aspectus [. . .] drimyw acer[.]

drwg nequam [. . .] tryj faecus[.]

dwl hebes [. . .] Angl. dull Anglosax. dole[.]

dyn homo [. . .] Gr. o deina[.]

dysgl paropsis a diskow[.]

eb inquit [. . .] ab [. . .] %)/epv dico inusitato (%)epow).

ei vel eiddo suus ab %)/idiow proprius[.]

eithr sed, ab átaj sed[.]

eithr praeter [. . .] ab [. . .] %)/ater [. . .] absque[.]

ffaen faba, a pyanon[.]

ffagl flamma[.]

ffell cautus (+ an hinc < - iosus felon - >)[.]

ffoll stultus, [. . .] uaylow [. . .] inter alia inepte ridiculum[.]

ffraeth [. . .] eloquens, [. . .] frazv[.]

ffug fucus mendacium, [. . .] fykow est frutice infectum item fr< - > mulierem[.]

garm clamor [. . .] Graecis xarmh clamor militaris (Karmen Belgis +)[.]

gawr jubilum [. . .] gayrian gloriari.

Gen gena [. . .] genyw.

geol [. . .] carcer Belg. gioole, Angl. gaile, [. . .] Gall. geole gailow concavus. Scaliger [. . .] ad Manil. p. 462 ex cavea vel gabia, gabiola[.]

glas, glaucus [. . .] glayków.

glud gluten a glia[.]

gwael vilis [. . .] a faylow.

gwas [. . .] adolescens fortis famulus, < - > servulus < - > Servius ad [. . .] 560 [. . .] Aen. ait gaesos Gallis [. . .] dictos [. . .] viros fortes[.]

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 349 -Kein Wasserzeichen Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes findet sich heute in Hannover NLB T-A 3277; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 17978
18943 46678 Ms 4, 470 Bl. 3 [Exzerpt aus Bohoric, Arcticae horulae succisivae] Arcticae Horulae succisivae de latino 1698-06 5 | 2300.004 L Aufz.; eigh. Folio, 1 Seite/Spalte Bohoric: Arcticae horulae succisivae, Wittenberg 1584 Linguae ("Lingu.") 960
Arcticae Horulae succisivae de Latino-Carniolana literatura ad Latinae linguae Analogiam accomodata. Unde Moschoviticae, Rutenicae, Polonicae, Bohemicae et Lusaticae linguae cum Dalmatica et Croatica cognatio facile deprehenditur[.] Praemittuntur his omnibus tabellae aliquot Cyrilicam et Glagoliticam, et in his Rutenicam et Mosoviticam orthografiam continentes. ADAMI BOHORIZH [. . .] Witebergae anno M. D. LXXXIIII in 8#'o. pagg. 178. Et de syntaxi pagg 59[.]

Manu Autoris ascriptum libro: Clarissimo ac doctissimo viro M. Martino Crusio, in celeberrima Academia Tubingensi Graecae linguae professor dignissimo Domino, et tanquam praeceptoris suo, ut de studiorum - per optimem merito idem Adam Bohorizh hanc qualemcunque hocque fasciculo comprehensem Rhapsodiam praecipeuae observantiae ergo < - >[.]

Crusius ascripsit: Rescripsi ego Crusius ei 12 Nov. gratias agens, et orationemm de Jac. Schegkio funebrem M. G. Liebleri mittens[.]

Et alio loco: Accepi 19 Jul. 1587 e Labaco missum ab autore, allatum a studioso adolescente domino Xylandro[.]

Dedicat Autor opus filiis procerum Carinthiae, [. . .] Styriae, [. . .] Carniolae. Ubi inquit: Etsi Reverendus vir d. primus Truberus Novum Testamentum et alios idoneos libros idque, uti jam memini dialecto quoque Carniolana, et diligenter et dextre ex suis et puris fontibus ante hoc tempus traduxit, Tamen cum eum virum jam serior aetas aegraque senecta premat viribusque destituat, opus fuit per alios id quod integris Bibliis adhuc defuit, atque ad traducendum reliquum pertexere, atque integra Carniolana vel rectius Slavonica Biblia aedere[.]

Slava nostris hominibus gloriam significat[.]

Mysi quos nunc Bosnenses vocant retinent [. . .] adhuc literaturam antiquam et peculiarem et nostrae linguae per accommodam, et cum Graecis utpote vicinis per omnia fere congruentem, et cum Moscovitis et Rutenis communem, a quibus Croatae sua scriptione et notis literarum quidem discendunt, at appellationibus et potestate, quemadmodum et sermone, ut paulo post ex certis tabellis apparebit non dissentiunt[.]

Janizari in aula Turcici imperatoris Slavice loquuntur, et forma literarum, quam in peculiari tabella expressi et Cyrilicam appello, omnia perscribunt.

Slavi sunt inferioris Styriae magna pars, et in specie dicti Slavi vulgo Besjacos appellant, et paulo infra tota Poshega, tota Carniola nostra et magna pars inferioris Carinthiae, Chorusci, Histriani omnes attingentes Polam[.]

Pomerani [. . .] quasi [. . .] maris accolae, [. . .] Stargard est vetus arx. Etiam Magnus dux Miscoriae sedem suam praecipuam sic appellat. Et Turcici imperatoris sedes Constantionpolis Zargrad, hoc est Caesaris arx dicitur. Metropolis [. . .] Styriae Graz corrupte rectius Gradez id est arx. [. . .] Lipsia [. . .] a lipa, quae omnibus [. . .] Slavis Tilia. Chemnitia a Kamen lapis, kameniza [. . .] lapidosa. Dubina a dub quaerca, est quercetum. [. . .] Pretin et Prezh [. . .] a Trajectis. [. . .] Torga [. . .] a terg foro mercatu vel castello[.]

A proceribus Carniolanis sibi < - >itum observationes suas de orthographia Latino-Carniolana conscribere, ad quarum normam postea Latino charactere (quia Cyrilica et Glagolitica literatura in Carniola intercidisset) perscriberetur Carniolana idioma. Sed hoc agenti visum totam [. . .] Grammaticam tradere, accomodatus praeceptis ad grammaticam Latinam Melanchthonis[.] Laudat defunctos Franciscum Comitem de Turri liberum in sancta Cruce Baronem [. . .] dominum Lipnizii et Teuzhenbrodii etc. Tum quoque Sigismundum ab Herberstein liberum in Naidperg et Guetenhag etc. Baronem. Hi (inquit autor) postquam prodierat descriptum illud diploma seu si dicas immunitas seu privilegium ab Alexandro illo magno Macedonum rege profectum, qua Slavis ob egregiam in domando mundo pene universo ipsi navatam operam potestas sit occupandi et in meridie et in sptentrione potissimas Europae partes: non cessarunt illi duo heroes, et patriae gloriae assertores ingenui quin sedulo rem investigarent, donec tandem in Collegio Pragensi res prius dubia, literis non fallentibus, ibi, uti est deprehensa omnibus nota fieret typisque procuderetur p.

Datum Witebergae in Saxonia ipsis Calendis Januarii anno M D XXCIV[.]

Prima Tabella de orthografia Cyrilica qua utuntur hodie in Aula Turcici imperatoris Janizari, omnes Bosnenses, [. . .] Ruteni [. . .] Moscovitae[.]

^= As a#,1 = boga B#,2 Glagole G#,3 etc. etc.

Ruteni et Moscovitae tamen in dictio<nnaribus> et compendio scribendi peculiaribus utuntur otis, quarum nonnullae Tabulla secunda[.] Subjicitur Cyrilico charactere scriptum Epitafium Katarinae Reginae Bosnensis [. . .] quod habetur Romae in ara coeli sensus est: Catarinae, reginae Bosnensi, Stephani, ducis S. Sabae, ex genere Elenae, ac domo Caesaris Stephani (roda Eline i Kuzhe Zara Stipana) [. . .] natae: [. . .] Regis Bosniae uxori, quantum vixerit annorum LIII et obiit Romae Anno domini M. CCCC. LXXVII. die XXV. Octobris, monumentum ipsius scriptis pos<itum>. Tertia Tabella est quam D. Hieron. Stridonensis [. . .] popularibus suis [. . .] Croatis invenisse dicitur, et vocatur Glagolitca ^=

Tabula IVta [. . .] Latino-Carniolana. H semper pro [. . .] X Graeco[.] Addit Latinis ordinaris sh, ut ox vel ^= (paulo minus fortis quam sch) zh shzh[.] sh alius Saxonibus forte etiam usitata[.]

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 349 -Kein Wasserzeichen -vgl. id68301 Leibniz' Vorlage war möglicherweise Hannover NLB Ls 185. -I,15 S._523, Z._9-13: Hiob Ludolf schreibt Leibniz am 26._April 1698, daß das Buch in Frankfurt vorhanden ist; I,15 S._614, Z._16: Ludolf schreibt am 3._Juni 1698, er werde das Buch Leibniz schicken und bittet um Quittung; die Leibniz mit einem Schreiben vom 6._Juli schickte (I,15 N._442). I,16 S._15, Z._13: Zabany ist am 4._November 1698 dabei, das Buch für Sparwenfeld abzuschreiben; I,16 S._416, Z._10-19: Leibniz berichtet Sparwenfeld am 6._Januar 1699 von dem Buch, das er "enfin" habe einsehen können. Er hat ein Exemplar aus Frankfurt ausgeliehen, das inzwischen wohl verloren ist; Vorlage GWLB: Ls 185 (enthält die die handschriftlichen Widmungen?); vgl.:25480 18943
62035 70000 Ms 4, 470 Bl. 4 [Exzerpt aus Ad antiquitates Etruscas quas Volterrae nuper dederunt observationes] Autor obs[ervationum] in Inghirami ant[iquitates] 5 | 2300.005 L Aufz.; eigh.; Streifen Ad antiquitates Etruscas quas Volterrae nuper dederunt observationes, Amsterdam 1639 | S. 47-48. 65 Linguae ("Lingu") 338
Autor obs[ervationum] in Inghirami ant[iquitates] Hetr[uscas] editus Amst. 1639. Bernardini Baldi explicationes Tabulae Eugubinae vocat deliramenta, quae et Annii autoritate stabilire conetur licet id dissimulet. Vocat ridiculam [. . .] divinationem[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 349 62035
62036 70001 Ms 4, 470 Bl. 5 [Bemerkung zu Versen von Tibullus] Cantus et e coelo tentat deducere lunam 5 | 2300.006 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen
< - > Cantus et e coelo tentat deducere lunam,

et faceret si non aera repulsa crepent[.]

Deberet esse: creparent.

vgl. Tibullus: Elegiarum liber primus | 8, 21-22 62036
62037 70002 Ms 4, 470 Bl. 6 [Über die Herkunft der Franken und verschiedene Bezeichnungen der Ostsee] Francos ex Scandinavia vult Freculphus 5 | 2300.007 L Aufz.; eigh.; Streifen
Francos ex Scandinavia vult Freculfus in Chronico et Turneb. in advers. lib. 24. c. 72. Anonymus Ravennas rectius a Mari Balthico, seu Mauriagra. Consonet Nigellus qui eos dicit a vicinia Danorum, facitque eorum cognatos. Conspirant, qui a palude Maeotide, nam saepe veteres paludem maeotidem cum Mari Balthico confudere.
Beschriebene Rückseite: rechter Rand eines Adressrestes 62037
62038 70003 Ms 4, 470 Bl. 7 [Exzerpt aus Bochart, Geographia sacra] De lingua veteri Celtica hodiernave Britannica 5 | 2300.008 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen Bochart: Geographia sacra, Frankfurt/M. 1674 | S. 734-758 Linguae ("Lingu")
De lingua veteri Celtica hodiernave Britannica, ejusque cognatione cum Phoenicia Bochartus lib. 1. Chanaan c. 42. peculiari[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 349 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62038
62039 70004 Ms 4, 470 Bl. 8 [Exzerpt aus Wallis, Grammatica linguae Anglicanae] Scoti montani (Highlanders […]) hos 5 | 2300.009 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen Wallis: Grammatica linguae Anglicanae, Oxford 1653 | Bl. A 6v Linguae ("Lingu")
Scoti montani (Highlanders [. . .]) hos (qui vocantur Lowlanders) non minus quam Anglos, Sassons hoc est Saxones appellant, se vero Gael et Gajothel.

Wallis praef. Gram. Angl.

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 349 Beschriebene Rückseite: eigh.; Rechnung Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62039
62040 70005 Ms 4, 470 Bl. 9 [Exzerpt aus Sheringham, De Anglorum gentis origine disceptatio] Rob. Sheringhamus Versteganum de ^ gentis origine 5 | 2300.010 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen Sheringham: De Anglorum gentis origine disceptatio, Cambridge 1670 | S. 149_ff.
Rob. Sheringhamus Versteganum de <Anglorum> gentis origine refutare conatur, quod Scandiam a Germanis primum colonos habuisse scripsit. Vid. p. 149 seqq[.] Versteganus hoc habet p. 196[.]
-Beschriebene Rückseite: eigh.; - deutsch, durchstr.: "Brndeb und Sachsen guthe gl und dergleichen" - vgl. Verstegan, A restitution, London 1634; Leibniz hat möglicherweise das Exemplar des exzerpierten Werkes benutzt, das ich heute findet in Hannover NLB Gg-A 782; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62040
62041 70006 Ms 4, 470 Bl. 10 [Exzerpt aus Muhlius, De origine linguarum variarum] Petrus Loerius in praefectura Andegavensi 5 | 2300.011 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen Muhlius: De origine linguarum variarum, Kiel 1692 | S. 143 Linguae ("Lingu") 60
Petrus Loerius in praefectura Andegavensi Consiliarius teste Menagio in vita Petri Aerodii (apud Henr. Muhl. prof. Chilon. in inaugurali or[ati]one p. 143) ita insaniebat amore orientalium [. . .] literarum, ut etiam nomina vulgaria pagorum seu villarum in Gallia inde derivaret[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 349-350 Die Datierung ergibt sich aus dem Erscheinen des exzerpierten Werkes. Leibniz' Handexemplar konnte noch nicht gefunden werden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62041
62042 70007 Ms 4, 470 Bl. 11 [1. Notiz] [Exzerpt aus Boxhorn, Origines Gallicae] Quae Joh. Picardus Toutrerianus 5 | 2300.012 / 1 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen (oberer rechter Rand) Boxhorn: Origines Gallicae, Amsterdam 1654 | S. 108-111 Linguae ("Ling") 292
Quae Joh. Picardus Toutrerianus in opere de prisca Celtopaedia, Gallica ex Graeco ducit, eadem Boxhornius Germanico convenire ostendit orig. Gall. c. 8. p. 109[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.350 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes (mit Provenienz FOGEL) findet sich heute in Hannover NLB Leibn. Marg. 125; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62042
69122 70007 Ms 4, 470 Bl. 11 [2. Notiz] [Exzerpt aus Boxhorn, Origines Gallicae] Linguam Gallicam a Germanica fuisse diversam 5 | 2300.012 / 2 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen (oberer rechter Rand) Boxhorn: Origines Gallicae, Amsterdam 1654 | S. 108-111 Linguae ("Linguam") 287
Linguam Gallicam a Germanica fuisse diversam Joh. Rhellicanus Tigurinus ad lib. 1. Caes. de bello Gall[ico] apud Boxhorn. cap. 9. orig. Gall[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.350 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes (mit Provenienz FOGEL) findet sich heute in Hannover NLB Leibn. Marg. 125; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 69122
62043 70008 Ms 4, 470 Bl. 12 [Exzerpt aus Anglica, Normannica, Hibernica, Cambrica, a veteribus scripta] Cornubiensis […] quanto delicata minus et incomposita 5 | 2300.013 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel (Umschlagrest) Camden (Hrsg.): Anglica, Normannica, Hibernica, Cambrica, a veteribus scripta, Frankfurt/M. 1603 | S. 886 Linguae ("Lingua") 830
Cornubiensis [. . .] quanto delicata minus et incomposita, eo magis [. . .] antiquo linguae Britannicae idiomati [. . .] appropriata est. Sicut in Australis Angliae finibus [. . .] circa Devoniam Anglica lingua hodie magis videtur incomposita, ea tamen vetustatem longe plus redolet borealibus insulae partibus per crebras Dacorum et Norwagiensium irruputiones magis magis corruptis. . . . Omnes libros Anglicos Bedae Rabani Regis Alfredi [. . .] sub hujus idiomatis proprietate scriptos invenies[.]

Ita Giraldus Cambriensis vetus autor in descriptione Cambriae[,] vixit circa tempore Henrici II.

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.350 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes (mit Provenienz WESTENHOLZ) findet sich heute in Gotha Forschungsbibliothek Ilf VI 2° 2745. 62043
69123 70009 Ms 4, 470 Bl. 13 [Exzerpt aus Johannes de Laet, Notae ad dissertationem Hugonis Grotii de origine gentium Americanarum] Laetius partes humani corporis Cambrice et Hibernice confert 5 | 2300.014 L Aufz.; eigh.; hoher Zettel Johannes de Laet: Notae ad dissertationem Hugonis Grotii de origine gentium Americanarum, Amsterdam 1643 | S. 140-142 Linguae ("Lingu") 596
Laetius partes humani corporis Cambrice et Hibernice confert.

Cambr[ice] Hibern[ice]
DynDuiniHomo [. . .]
AnadlAnamanima [. . .]
CroenCraicinnpellis [. . .]
PenglogCloiginncranicum
(+ An quasi clocka, cloche capitis?)
TrunynSronNasus
(+ Truye. sus +)
ClustCluasaaures
Latinis cluid, id est auditur
Bron (Bruniae)uchtpectus [. . .]
AsenEusnachcostae [. . .]
Bru BolyBolghventer
Bulga, balg
BogailImliocanumbilis [. . .]
TinTonanus [. . .]
ClinGlangenu [. . .]
TroedTroighpes
(treten +)
SowdlSalcalcaneum
sohle, fuß sohle, solea
ElinVillecubitus [. . .]
LlawCrobhmanus
(+ Llau consentit cum labe%?in. Crobh cum Crabbe id est animalibus multimanis +)
Ex Laetii orig[ine] gent[ium] Amer[icanarum] p. 140. 141[.]
-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.350 Auszug aus J._de Laet, Notae ad dissertationem Hugonis Grotii de origine gentium Americanarum, Amsterdam 1643, S._140-142. Die lateinischen Übersetzungen stehen in der Vorlage in der mittleren Spalte. 69123
62045 70010 Ms 4, 470 Bl. 14 [Exzerpt aus Clüver, Germaniae antiquae libri tres] Cervisiam Thracibus 5 | 2300.015 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel (Umschlagrest) Clüver: Germaniae antiquae libri tres, Leiden 1631 | S. 123-124 Linguae ("Lingu")
Cervisiam Thracibus [. . .] bryton [. . .] autor Hellancius apud Athenaeum lib. 10. c. 14[. . . .] Bier convenit cum Hebr. [. . .] Bar, [. . .] unde et Graecis pyrow frumentum seu triticum[.] Aegypti < - > vocabulum Graeci lingua sua scripsere [. . .] zýuon etiam a fruge nam est cityw Graecis frumentum et Polonis et Bohemis frumentum zyto. Hebr. biriah est pulmentum farinaceum. <2 Sam.> NB. brýton antiquis cervesiam dictam. Athen. d. l. quasi beryton. Cluver[.]

Cervegia (non cervisia) a therbe (frumento Belgis) Eol Danis et Norwagis, ale Anglis, ale Slavonis, < - > Hungarorum < -  meridie Hisp - > cetra vel cerva. Polyb. apud. Athen. lib. 1. c. 11[.]

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.350 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes findet sich heute in Hannover NLB Leibn. Marg. 216; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62045
38611 46679 Ms 4, 470 Bl. 15 (=46680) [Pierre] Bizot an Molanus Memoire de Mons. Bisot pour Mons. Mollan 1676-02-11 5 | 2300.016 L Bizot Molanus (KorrespDB) (GND)
Abschr.; eigh. Folio, 1 Seite/Spalte Wasserzeichen: Trauben? 38611
37557 46680 Ms 4, 470 Bl. 15v° (=46679) Memoire comme Mons. Bisot les a fait rendre effectivement a Mons. Mollau Caligula en argent > 1676-02 5 | 2300.017 L Abschr.; eigh. Folio, 1 Seite/Spalte 37557
7165 46681 Ms 4, 470 Bl. 16 Ex Tabula Eugubina A1 linea prima est: >? 1690 5 | 2300.018 L Konz.; eigh. Quart, 1.2 Seiten/Spalten Linguae ("Lingu") 338
Ex Tabula Eugubina

A1 linea prima est:

PRE VERIR. AT TESENOCIR. B VF. TRIF. FETVMARTE. CRABOVEI. OCRIGER. FISIVTOTATER HOVINA. ARVIO. FET V. VATVO. FERINEFETVGONI

Linea secunda quae ad finem non perducitur in Tabula est:

FETV. TASES. PERSNIMV. GROSETETIR. FARSIO. FICLA (+ an HCLA). ARSVUEIT. V. SVRVR. NARATV. PVSE. PRE. VERIR. TREBLANIR

In A. 2. linea 9 ab ultima numeradno quae non continuar praecedentes quippe ante finem lineae finitam, ita habet

MARTIER. TVRSA. SERFIA. SERFER. MARTIER. TOTAM. TARSINATEM. TRIFO. TARINATEM. TVSCOM. NARARCOM. IABVSCOM. NOME

Sequens linea

TOTAR. TARSINAT. ER. TRIFOR. TARSINATER. TVSCER. NAHARCER. IABVSCER. NERF. SIHITV. ANSIHITV. IOVIEHOSTATV

Non prorsus finit lineam sequens linea:

ANHOSTATV. TVRSITV. TREMITV. HONDV. HOLTV. NINCTV. NEPITV. SONITV. SAVITV. PREPLOTATV. PREVILATV

In Tab. B. 1. vidi obiter, Totar, Nomner, jovinar, marher et similia redire

A 1 et A. 2. et B. 1. et B. 2. (quanquam in B. 2 sint pauca scripta) sunt literae Latinae satis ordinariae.

Sed in C. 1. et C. 2 sunt admistae literae mirae intermistae ut ^=. Ordinarie tamen literae Latinae, nec inverse expresse ut priores.

Simlies sunt in D. D. 1. D. 2. ubi D. 2 magnum D et D. 1. minora sed miror quod in D. reder< - >t literae Latinae inversae, ubi vox notanda: TLATIEPIQVIER. ubi noto Q cum V more Romano[.]

E. 1. et D 2. sunt rursus literae illae male formatae non inversae.

Postremo sequentur Tabulae duae complicatae simul, simi< - > characterum, non notatae literis, in dorso nuius scriptum est: hauuto dat signor Pietro <Droiffi>[.]

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.350 -Komplex "E, darunter England" -Wasserzeichen: Anker in Reif. 716a=41717 L, 89-nach04-14; in 40g -vgl. 10210: L an Magliabechi, 91-11-18, Dutens V,94 unten. Also 46681 entweder nach diesem Datum, falls L aus Italien daraufhin eine Pause bekam, oder aus der Zeit des Aufenthaltes in Rom 89-07/11 vgl. https://www.google.de/books/edition/Inscriptionum_antiquarum_liber_Accessit/POJVAAAAcAAJ?hl=de&gbpv=1&dq=FETVMARTE&pg=PR39-IA1&printsec=frontcover 7165
16563 46682 Ms 4, 470 Bl. 17 Ex Vulcanio ad Jornandem De Thor Jove, ? 1695 5 | 2300.019 L Konz.; eigh. Folio, 1 Seite/Spalte Vulcanius: De literis et lingua Getarum sive Gothorum, Leiden 1597 -vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.351 Kein Wasserzeichen 16563
62046 70011 Ms 4, 470 Bl. 18 [Hadrian Valesius] Hadriani Valesii opinio 5 | 2300.020 L Aufz.; eigh.; Streifen Linguae ("Lingu")
Hadriani Valesii opinio: populos quorum lingua a Latina remotior est, pronuntiationem ejus veram melius servasse[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.351 62046
62047 70012 Ms 4, 470 Bl. 19 [Exzerpt aus Summonte, Historia di Napoli] Inscriptio antiqui marmoris reperti Neapoli >= 1690 5 | 2300.021 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel Summonte: Historia della città e regno di Napoli, Bd. 1-4, Neapel 1675 | Bd. 1, S. 441 Linguae ("Lingu")
Inscriptio antiqui marmoris reperti Neapoli in puteo aliquo prope viam pellionum vulgo strada de Pelletieri characteres sunt Latini, Graecis quibusdam, ut u, G, et nonnullis etiam minus cognitis, ut < - - - >, misti, sed vocabula non intelliguntur, ut Obes, VAKANIN[.] Extat apud Jo. Ant. Summonte Hist. Neap. Tom. 1. lib. 1. c. 12. ad ann. 1004[.]
-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.351 Die Datierung ergibt sich daraus, daß mindestens eines der Exzerpt aus G._A. Summonte, Historia della città e regno di Napoli, Bd. 1-4, 1675, auf italienischem Papier geschrieben ist. Weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62047
4328 46683 Ms 4, 470 Bl. 20 [Exzerpt aus Prasch, De Latinismis et barbarismis commentariolum] In Praschii de Barbarismis hoc noto: >= 1704 5 | 2300.022 L Konz.; eigh. Quart, 1.5 Seiten/Spalten Prasch: De Latinismis et barbarismis commentariolum, Jena 1704
In Praschii de Barbarismis haec noto:

Arimathia patria Josephi non recte dicitur, sed Arimathaea[.]

Barrabas male dicendum Barabbas, Beelzebub pro Beelzebal male[.]

Caesarea male dicendum Caesarea. < - > sic et basilius et Alexandria. Proxeneta, Nomotheta, Typotheta, Evergeta; Masageta malepenultimum corripiunt.

Musaeum male pro Museum. Non salome dicendum sed Salome, ob < - > non dicendum. Non Cyrnenius praeses Syriae sed Quirinius Latinis, vulgatae Cyrinus Octavius Augustus male vulgo Octavianus[.]

Objicere absolue frequentius quam Ejusdem notae opponere saltem tamen injicere absolute cum mihi in sermone injecisset[.]

Dubium pro scrupulo non probamus, obnixe pro enixe est contradictio quam vocant in adjecto[.]

Ratio in malum partem pro ratione corrupta, novii est. Et caro pro corrupta hominis natura. M< - > pro magis dicitur Theologis ob majorem partem praeprimis morbida vox.

Pro tempore quasi hoc tempore malum pro tempore est pro dujus temporis conditione. Consul pro tempore id est, tenuis. Nunc te marmoreum pro tempore fecimus, et Livius his rapt< - > et tempore instrictus Virgili Ovidi. Barbara. De peculor penultimum < - > long< - >. Depraedicare pro praedicare dubito an recte. E contra pro e contrario absurdum.

Elucescit pro elucit, malum. Nec pluris elucida< - >.

Nullatnus modi quoque repudiantur Obfusiare pro infuscare cave dixeris. Pro Albedine albor dicendus sic et in relinquis Analogia barbarum est pro annotatione. Concatenatus male dicitur pro catenatus. Subhastare pro subhasta vendere. Tredecim pro tres et decem.

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.351 Wasserzeichenrest: Wappen, darin zwei gekreuzte Schlüssel, darum: F M (wie Ms 1, 218 Bl. 19. 36-43) Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 4328
62048 70013 Ms 4, 470 Bl. 21 [Über die Mensa Isiaca] Praeter Pignoriam Mensae Isiacae figuras 5 | 2300.023 L Aufz.; eigh.; Zettel Linguae ("Lingu") 36
Praeter Pignoriam Mensae Isiacae figuras syntagmate peculiari in Oedipum insertae explicat Kircherus, quod non notatum Ol. Rudbeckius, qui rem de Calendario explicat[.] Mensa post Cardinalis Bembi obitum obtigit Vincentio duci Mantuano 1547[.]

Postea Mantua direpta perierat, sed ante hose 30 annos ducis Sabaudiae Archiater a quo Wagenseilio narratum rursus inter vetera ferramenta reperit ita in ducale palatium translata, ubi vidit Wagenseilius. Jacet super Tabula liber quem Carolus Emanuel de Gestis illustrium ducum sua scripsit manu[.]

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 351 62048
62049 70014 Ms 4, 470 Bl. 22 [Exzerpt aus Tentzel, Monatliche Unterredungen, 1690] Delineatio eines Achats mit > 1690-03 5 | 2300.024 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen Tentzel: Monatliche Unterredungen, 1690 | S. 280-282 Linguae ("Lingu") 36
Delineatio eines Achats mit den < - >ischen zeichen davon H. Tenzel p. 281 <par>tis 1690 an signa ist < - > bey, meinet sey Isis, characteres sind bloße striche in Achat-enyche auffm postement steht ein demy corps Spanhem de usu num. l. 2. p. 64 notavit foenicios characteres < - > Ebraeis seu Chald. quam Samaritanis esse affines[.] Adde Nummos Foenicios apud Holtins diss. numm. or. p. 79[.]
-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 351 Leibniz' Handexemplare der Bände von Tentzels Monatlichen Unterredungen konnten noch nicht gefunden werden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62049
62050 70015 Ms 4, 470 Bl. 23 [Zwei Notizen] Non puto Gothos literas ab Ulphila accepisse 5 | 2300.025 L Aufz.; eigh.; Streifen Willich: In Cornelii Taciti Germaniam commentaria, 1551 | Bl. D 2v - D 3r Linguae ("Lingu") 36
Non puto Gothos literas ab Ulphila accepisse, nec Illyrios ab Hieronymo, nam cur viri illi doctissimi literas corruptas eis tradidissent[?] Credibile est ergo a barbaris ipsis fuisse uscitas ex commercio cultorum populorum, sed permutatione passim facta et corruptione qui pro quo.

Willichius a Germ. Taciti vult Germanos usque ad Rudolphi I. tempora Graecis literis exarasse rationes et acta. Male.

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 351 62050
62051 70016 Ms 4, 470 Bl. 24 [Exzerpt aus Pignoria, Symbolarum epistolicarum liber primus] Nummus argenteus in quo caput muliebre cum corona 5 | 2300.026 L Aufz.; eigh.; schmaler Zettel Pignoria: Symbolarum epistolicarum liber primus, Passau 1629 | epist. 12, S. 42-46 Linguae ("Lingu") 36
Nummus argenteus in quo caput muliebre cum corona ex arundine [. . .] alludentibus in gyrum quatuor piscibus, in facie aversa decurrebat quadriga quam agitator moderabatur[.] Superne victoria sertum imponens, inferne thorax et crista. Item alius nummus minor, in quo idem caput cum piscibus, aderat et conchula; [. . .] adversus ostentabat caput acris equi [. . .] cui pone [. . .] cervicem assurgit palma, notatis infra notis ignotis < - >

Laur. Pignoria qui habuit non inepte Syracusis percussos suspicatur, caput mulieris refert ad Arethusam nympham, [. . .] cujus fontis maximi piscium poenissimi in Sicilia meminit Cicero [. . .] lib. 4 in Verrem. An ad Cyanen malis referre, nam Aelian. [. . .] lib. 2 var. [. . .] c. 33. [. . .] Syracusanos referat Anapum viro, [. . .] Cyanen foeminae assimilasse, [. . .] ambos fontes. [. . .] Ovidius tamen Syracusas Arethusidas vocat lib. 4 Fastorum[.] Pisces ex loco Ciceronis illustrantur de quadriga satis superque alii. Caput equinum in minore nummo [. . .] et notae ad poenos [. . .] referenda, aliquando in Sicilia potentes Virg. [. . .] 1. Aen. Effodere loco signum quod regia Juno monstrarat caput acris equi, ad quem locum egregie Servius et Justin. lib. 18 et Eustathius Dionysii enarrator, a quo et Stephano mutuantur viri docti [. . .] interpretationem notarum peregrinarum ut significat kakkabh quod Punice caput equinum est ((+ Hoc parum verisimile, capiti equino sculato nomen adjecisse, quasi non per se agnoscerunt +)) adde de capite equino in fundamentis Carthaginis locandis, humano in capitolio reperto Rycquius de Capitolio cap. 10[.]

Laur. Pignor. symbolar. Epistolicar. Ep. 12[.]

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 351 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes war vermutlich das Exemplar (mit Provenienz FOGEL) Hannover NLB Lc 963. 62051
62052 70017 Ms 4, 470 Bl. 25 [Aus und zu Olof Celsius, De runis Helsingicis epistola, Roma 1698 ?] Magnus Celsius explicationem Runarum Helsingicarum invenit 5 | 2300.027 L Aufz.; eigh.; Streifen Linguae ("Lingu") 36
Magnus Celsius explicationem Runarum Helsingicarum invenit, observando fulcra tantum deesse, ut pro < - > reperitur < - > , et pro < - > reperitur < - >, videntur laboris seu in saxis sculpendi Compendium facere voluisse Helsingenses, in quorum hae literae provincia sculptae, reperiuntur[.]
-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 351-352 62052
41938 46684 Ms 4, 470 Bl. 26 [Aus und zu Bonifacio, L'arte de' cenni] Joh. Bonifacius ICtus et Archipresbyter Rhodiginus > 1680 5 | 2300.028 L Konz.; eigh. Oktav, 1.5 Seiten/Spalten Bonifacio: L'arte de' cenni, Vicenza 1616
Signa. Gestus

Joh. Bonifacius j[uris]c[onsul]tus et Archipresbyter Rhodiginus scripsit librum de Arte signorum sive potius Gestuum Arte de' Cenni (de < - > arte)[.] Duae sunt partes operis, prior tractat de signis, quae membris corporis nostri damus eorumque significatu; Et primum de signis quae capite dantur ut annuere, inde ad reliquas corporis partes pergit. Miscet etiam physiognomica quae non voluntate nostra, sed natura exhibentur; ut nasus grandis; quin et quae facimus in altero invito comparere, ut nasus truncus, contumeliosum; unde Virgilius: truncas inhonesto vulnere nares. Pars posterior quae brevior est, ostendit usum sigorum in variis disciplinis, ut Arithmetica, Musica aliisque[.] Signa autem ut dixi non alia intelligit, quam quae membris humani corporis fiunt. Non tamen praestat quod ego desiderabam[.] Constat enim dari artem quandam explicandi Mentem suam per signa, non ab instituto aut pacto ut vocabula, sed a natura profecta. Haec arte necessario utuntur, qui ad litora barbara et ignota, nec commerciis frequentata primi appellunt. Quae tamen nonnulli usque adeo praecaeteris excellunt, ut possint esse caeterorum interpretes quanquam non magis quam caeteri cum barbaris illis antea egerint. Noster autem signa naturalia et arbitraria subinde miscet. Ut quod pileum gestare in capite, signum erat libertatis. Hoc enim signam profecto non intelligerent Romani < - >. Nec improbo quod arbitraria signa adjecerit, sed vellem naturalia tractasset accuratius distinctiusque; ostendisseque qua ratione hominibus lingua ritibusque diversis et velut ex alio orbe nihilominus naturalis quadam characteristica sensa animi explicare possimus. Atque hoc argumentum quod Linguae universalis loco esset adhuc intactum miror. Quod si Roscii artes, quem gestuum varietate cum Ciceronis eloquentia de copia atque uberitate certasse ajunt, aliorumque mimorum veterum mutam eloquentiam hodie haberemus, facilius opinor hujus artis elementa constituerentur[.]
-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 352 -Wasserzeichenrest: Dreiblttriges Kleeblatt mit ? -Komplex "1680 Phil.Schr. & Jur." Leibniz' Handexemplar von G._Bonifacio, L'arte de' cenni con la quale, formandosi favella visibile, si tratta della muta eloquenza, 1616, war vermutlich das leider verlorene Exemplar (mit Provenienz FOGEL) Hannover NLB Lr 1653. 41938
16564 46708 Ms 4, 470 Bl. 28 [Exzerpt aus Stiernhielm, Evangelia ab Ulfila] Georgii Stiernhelmii de lingvarum origine ~ 1695 5 | 2300.029 L Aufz.; eigh. Folio, 1.1 Seiten/Spalten Stiernhielm: Evangelia ab Ulfila translata, Stockholm 1671 | Bl. a3r-[a4]v
Georgii Stiernhelmii de linguarum origine praefatio est addita Suedicae editioni codicis argentei quae prodiit 1671. 4#'o. Stockholmiae[.]

Moesia incolae Gothi minores; Maesia Jornandi Scythia minor. Vulgo cred<uit> plura esse linguarum principiae per Babylonicam Captivitatem introducta, linguam Hebraeorum primogeniam esse, Latinam ortam ex Graeca. Voces Germanorum Latinis consentaneas ortas ex Latina; uno fere illo infelice Goropio dissentire auso[.] An semper pueri nunquam desolvemus a se<rperastris>[.] Videntur omnes linguae quae in orbe cognito extiterunt hodieque extant ex una ortae, et ad unam posse reduci. Hic non alias linguas intelligo quam quae ex Adamica vel Noachica originem ducunt, et in orbe cognito, hoc est Asia Africa et Europa in usu sunt aut fuerunt. Americanas et in Indiis insulanas, ut hodie sunt, omnino excendo, in quibus nullum cognationis vestigium deprehendo (+ Errat, a < - > in Ceilaenensi nuper compertum) unde nonnulli licet temere suspicunter, hominum illorum speciem in propria potius terra factam, quam ex Adami < - >duce natam[.]

Unam illam primitivam Hebraeam esse putat Hieron. ad Damsc. Ep. 146. et in Sophon. c. 3. nosse inquit possumus linguam Hebraicam omnium linguarum esse matricem. Itaque adversatur illis qui in confutione plus 70 novas linguas novis radicibus exortas putant. Nulla lingua <con>stat, tempore ipso paulatim mutantur . Sed magis migrationibus, coloniis, deportationibus, dispersionibus, commixtionibus, peregrinationis. Leges Svedicas ante 400 annos scriptas pauci intelligunt; Historias uno alterove seculo antiquiores, non nisi priscam linguam at alienam didicere. Qui legentem audiet, jurabit Arabicam potius idioma esse quam Suedicum. De< - >carlorum nemo nostrum vel unam sententiolam intellexerit, scilicet sincere sine exotica collavie loquuntur. Idem est in Smalandica et Algermanica dialectis. Colant in unum convivium Suizeri Suabi, Saxones, Pomerani, Silesii, Belgae, videbis quae ibi commercia linguae, omnes tamen Germanice loquuntur et quidem pure Germanice[.]

Carmina Saliaria apud Latinis, leges XII Tabularum, casca Emmi, Pacuvii, Titiunii, Livii Andromici, inspiciantur; apparebit linguas non solum vi et causis externis, sed et tempore mutari[.]

Mons Ararat, Josepho Gordiaeus coepit Noa agricola plantanvineum Gen. 8. 4 Bochart. Faleg. lib. 1. p. 19. 20. probat ex Historia profana Noam cum filiis urbem aedificasse nomine Thesmania. Cham et Sem obiere in terras sibi destinatos. Venere ex oriente in < - > seu naar sed orientalis non sunt Babyloni montes Gordiaei sed septentrionales, Ergo venere ex Bactris et Perside scriptura Japhetidas habet per sepositis, nulla illorum mentio post< - > C. 10. v. 5 locutus quaedam de insulis Gentium, ipsus quasi cum vale dimittit, non per hysterologiam uti vulgo interpretatur, Inde venit ad generationes Cham, c. 11. v. 2. venisse in Sincar. Postremo posteri Sem usque ad Abrum[.] Ex j< - > (Phalei fratre) filio Eber Arabem et Indorum bona pars. Ex Haran fratre Abrahami per filium < - > Ammon et Moab. Ex ismael fratre Ismaelitae, ex Esan fratre Jacobi Edomitae, quam et Amalekitae[.]

Omnes Eberi posteri Ebraice locuti quia nec Syrorum et Chaldaeorum alia. I. Voss. de idolot. l. 3. c. 44. p. 968. S< - > ab Hebercois erat posteris, sin a trajectu, scil. Euphratis ab Abrahamo facta, erit recens. In tota Genealogia Sem, sunt dialecti[.] Sed et filii Cham adventur Ebraicam similem t< - >sse, Aegyptii et Aethiopes (+ non puto, hi alii Aethiopes +)[.] Filii Cham sunt Chus a quo Arabes vel Aethiopes, Mesraim a quo Aegypti, Phus a quo Lybia, Canaan, a quo Foenices. Hi certe Hebraea sorte et relig.

Japhet primogenius Bocharti, Cham medius. Sed Scaligero japhet minimus. Cham medius[.]

^=Tafel>

Judaei recentiores vocant Hispaniam Sepharat Galliam Curphat, Germaniam Aschenazim. Voss. Pol. l. 38. Suecis et Norovetis Germani semper dicti sunt Garpar et Garphatar.

Linguae differunt radicibus, dialecti flexionibus, Communis linuga posteris seu et Cham Abraham veniens ex Chaldaea < - > utique lingua Chaldaea, qu< - > ergo lingua Hebraea Chaldaea antiquior < - > non est locutus dialecto Ebraea, nam <ha> perierat. Captivitate Babylonica mutata Judaeorum lingua et dicta Syriaca, dialecti ejus Judaea, Galilaea, Samaritana. In ipsis liberis Biblicis diversitats styli. Ante Ebraei cum Jacob in Aegypto videntur et illi mutationes <poss - >[.]

Temporum et locorum < - > ullis dialecti aberat in linguas. Linguas diversas voco, cum voces substantiales ipsae prorsus alienae videntur, ut non se intelligunt nisi per interpretationem[.]

Facile nova lingua fac corre in unum Suevos, Brunsvicenses Silesios fiet nova[.]

Salmas. in praef. ad Cebetis Tabulae versionem Arabicam, quod, inquit, ad hoc aevi < - > plerosque < - >ditos. Ex eadem originem compererat (elichmannus) Germanicum et Persicam ad hunc illam conjunctionem ducente infinita < - > vocum communia, sed et verbis similiter terminatis eodem modo compositis similibusque argumentis. Eandem linguam Gall. Germ. Hisp. Illyr. B< - > Cluver Germ. anti. lib. 1. c. 5. adde priscum < - > Franc. Irenicus in Exegesi Germ. consensum agnoscit Graecorum et Germ. Fr. Jun. gothicam dialecto differe a Graeca[.]

Vult Sterielm. Sarmaticam seu Slavonicam ex Graeca et Scythica na< - >, de qu Ovidius < - >etico mixta loquela sono. voss. praef. de vetus sermonis hinc deducit Latinam ex Celticis in Graecis, In lexico oblitus Celtarum. In lexico Mol< - > Hungarico, bene multa vocabula Ungarica < - > Finnis communia, In Finnonica< - - > voces Graecae. Ita Sternielmus[.]

magunculae ex radicibus Mandyagorae < - > Suecis Alruner[.]

Runicea Celticae aliae non sunt quam Graecae, et ex iis ortae Latinae bararbe et imperite effigiatae et mutilatae, ut videre est in vulgatis nostris Runicis <non> minus quam in Runis Ulphilae imo in ipsis Latinis quam < - > ex Graecis deteriori. Haec sapienter in praefatione Sternielm. (et virum ingenium decet. Nec credit Vulcanio, qui putat apud Getas fuisse literas non ante Ulhilam <tantum> sed et ante Carmentum quae < - > venes aborigines vocant literas. Et Pustellus orig. Hetrusc. p. 42 literas Hetruscas et Gothicas fuisse antiquissimas et Gallos hauisse literas a Gomero, ante Cadmum et Latinos a Gallis et hispanis, 1300 annis ante habentibus literas accipisse. Qua fide qua autoritate nescio ait Sternielm.

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 352 Kein Wasserzeichen Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes war vermutlich das Exemplar (mit Provenienz FOGEL) Hannover NLB T-A 6334. 16564
62053 70018 Ms 4, 470 Bl. 29 [Exzerpt aus Prasch, De Latinismis et barbarismis commentariolum] Barm Celtis parvum vide leg. Sal. tit. 4. unde barmherzig >= 1704 5 | 2300.030 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen Prasch: De Latinismis et barbarismis commentariolum, Jena 1704 | S. 4 Linguae ("Lingu") 297
Barm Celtis [. . .] parvum vide leg. Sal. tit. 4. unde barmherzig mikrocyxow[.] Praschius in Latinismis[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 353 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62053
62054 70019 Ms 4, 470 Bl. 30 Ita Ita sane est affirmantis a Graeco 5 | 2300.031 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel
Ita sane est affirmantis a Graeco %)e%?ita id est: porro. Deinde. Nam qui ait: ita, is videtur dicere, esto, passe, perge. Nec obstat quod %)e%?ita habet primam longam, et ita brevem, neque enim ista semper adeo exacte respondere, exemplis constat[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 353 62054
40928 46687 Ms 4, 470 Bl. 31-32 Lingua Hispanica Hic exemplis disci potest 1678-11 5 | 2300.032 L Aufz.; eigh. Oktav, 4 Seiten/Spalten Loubayssin de la Marca: Engaños deste siglo, Paris 1615
Lingua Hispanica

Hic exemplis disci potest quomodo Hispanica nunc Gallicae, nunc Italicae, nunc Germanicae nunc Latinae consentiat[.]

Secundus tertiusve librorum Hispanicorum in quibus aliquid legi fuit libellus inscriptus Engaños deste siglo [. . .] compuesta por Francisco Loubayssin de Lamarca gentilhombre Gascon. En Paris [. . .] 1615. 12°[.] Legi dedicationem et praefationem, et sequentia inter legendum mihi notavi[.]

enganos lege engannios

historia sucedida lege susedida. C. ante e erint s.

nuestros. compuesta. lege noestros. compoesta

qu ut k. v.g. duque lege duke

g ut g. v. dirigida lege dirigida. Excipiuntur pauca exempla ut gentilhombre, lege dschentilhombre.

h. vix ac ne vix quidem audiri debet

ll, lege lli. v.g. la calle lege la callie, vid.

j. ut ch germanicum. conseiero lege consechero

Desde adonde. vide ubi. vide ubi oceanus jungitu Mediterraneo, venio. Desde adonde el oceano se junta con el mediterraneo.

yo. lege jo. ut Germani jo pronuntiant

pequeno. parvum. piccolo, a paucus

z ut s. forte seu duplex razon. raasson

b ut v. Gasconum more. conbidados lege convidados. vonviés

h. saepe faciunt Hispani ex F aliarum linguarum, ut higos figui, feigen figues huyendo fuyant

Quaedam in Hispanico genium linguae Germanicae exprimunt, ut higos tempranos, zeitie feigen. ficus maturae

mercede gratia, quae tamen alias oppositum aliquid mercedi. Nisi quod refert sese ad gratias agere; ut Gallicam mercy, grandmercy. Estre à la mercy de son ennemy

pecho pectus. petto.

ningun.nissuno Ital.

Tiempo lugar y ventura, temps lieu et fortune

Muchos ay que lo an tenido plusieurs on eu

Mas bien pocos an sabido Mais peu ont sceu

Gozar de la coyuntura jouir de la conjuncture

ventara. fortuna. avantare. ebentheuer

n. in fine evitant Hispani. no pro non. coyuntura pro conjuncture

dichoso tiempo felix tempus

hasta el dia bis auf den tag

vicios agenos vitia aliena

Muchas ay, il y en a beaucoup.

Muchos. Hinc Anglium much.

ch ut tsch. Pecho lege petcho

nada nihil. nadie nemo

falta. faut.

debrano, lege debacho Germanico more pronuntiandi ch. dessous.

Bachobas. basso.

alabar. louer, laudare.

acertar. rencontrer, treffen.

de la qual si sirve. Dont il se servit.

Qual pronuntiatur non Kal, sed qual.

empecar y acabar commencer et achever.

C ut ss. empe%;car lege empessar.

Quiso infundir coluit infundere a quiere. Cherche. Volo quaero.

Emplear mi sepada employer mon espée

Cora%;con. coeur.

humilde criado di V. Excellencia humilis servus vestrae Ecellae

embuello involutus

Mezclas misces

Matar occidere

Javali. javelot.

pues antes. desormais

Ya. Ja ut Germanicum.Ya desde aora. Ja von nun an.

Tessorere. tresorier

Quedar. rester. restar.

mengua. diminutio

porque. parce que. perche.

despojos dépoulles. Hic Hispani omittunr quod Galli retinent, alias Galli omittunt cum Hispani retinent, ut Glali fautes. Hispani faltas.

Osado. Hardy. Olim Gallis osé

Polleo. pulvis.

Pata. patté.

Llevar. lege lievar.

Platico soldado. Pratico soldato. un soldat adroit

Premio y gala. Praemium et gaudium.

no desdezia mucho al lenguaje, Non multum dedecet linguam non est dedecori linguae

Desdezia. Lege desdessia

Las demas partes que quedavan les autres parties qui restoient.

Cartapcios. Schartequen

Aposento chambre. posada. logis stanza

buscar. chercher, Nom cum quiere quod alias est quaero, significet volo Hispanis nova voce pro quaerendi verbo opus erat

Tope con ella. Je la rencontray. I met with his matter

Topè dechè etc. sunt perfecta. Je rencontray. Je laissay.

Como es de hombres deentendiemiento el ser curioso comme c'est d'un homme esprit d'estre curieux

Dar la postrera mano absolvere

vino a verme. Venit ad me videndum

Non mepeso (non mihi desplicuit) antes me logue (imo mihi placuit) cela me deplût point

Tra%;ca art

hallar. invenire

lengo miedo. J'ay peur. miedo metus

en ley d'amigo. Foy s'amy

Estilo stylus. Espada spada

horrar effacer tollere

D'averme desmandado de m'estre amancipé

desemboltura. L'intrigue. Tour.

A qui a de lunte doresnavant

Il modus y < - - - >[.]

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 353 Kein Wasserzeichen Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes war möglicherweise das Exemplar (mit Provenienz HOFBIB) Hannover NLB Lr 4776. 40928
62055 70020 Ms 4, 470 Bl. 33 [Exzerpt aus Bumaldo, Bibliotheca botanica] In Novo Italico idiomate, […] vulgari non vulgari 5 | 2300.033 L Aufz.; eigh.; Zettel Bumaldo: Bibliotheca botanica, Bologna 1657 | S. 34
In Novo Italico idiomate, [. . .] vulgari non vulgari, [. . .] melioris locutionis parens [. . .] (teste Dante ipso Aligherio) fuit Guido Guinicellus Bononiensis vates anno domini 1200 et ornatissimus mox cultor Galeottus de Guidottis Bononiensis Rhetor [. . .] anno domini 1250, qui Tullium ipsum Bononensi aeque ac Romana Latii lingua loquentem protulit, ut in codice ejusdem videre est, cujus perpulchrum exemplar in proprio asservat antiquiorum scriptorum divite Musaeo Exc. Ovidius Montalbanus eruditiorum vetustatum amantissimus et indagator solertissimus. Ita habet Joh. Ant. Bumaldus in Bibliotheca Botanica p. 34 agens de agriculturae libro Crescentii[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 353 Wasserzeichenrest Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden. 62055
62056 70021 Ms 4, 470 Bl. 34 Linguae Gallicae et aliarum origines ex Germanica Etiam Wolfangi Hungeri liber, quem 5 | 2300.034 L Aufz.; eigh.; Zettel Hunger: Linguae Germanicae vindicatio, Straßburg 1586
Etiam Wolfangi Hungeri liber, quem Argentinae [1586] publici juris fecit, hoc titulo: Linguae Germanicae vindicatio contra exoticas quasdam quae complurium vocum et dictionum mere Germanicarum etymologias ex sua petere conatae sunt, inprimis agit de lingua Gallica.
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 353 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden. 62056
62057 70022 Ms 4, 470 Bl. 35 [Exzerpt aus Schottel, Ausführliche Arbeit Von der Teutschen HaubtSprache] Nomina propria veterum Germanorum 5 | 2300.035 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen Schottel: Ausführliche Arbeit Von der Teutschen HaubtSprache, Braunschweig 1663 | S. 1038-1098
Nomina propria veterum Germanorum a scriptoribus Graecis et Latinis [. . .] ex genuino Teutiscae linguae fundamento [. . .] explicata. Schottelii lib. 5 tr. 2. totus in hoc est[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 353 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62057
62058 70023 Ms 4, 470 Bl. 36 [Exzerpt aus Herwart von Hohenburg, Novae chronologiae] Linguam Deorum cujus Homerus aliique 5 | 2300.036 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel (Umschlagrest) Herwart von Hohenburg: Novae, verae et exacte ad calculum astronomicum revocatae chronologiae, München 1612 | S. 7
Linguam Deorum cujus Homerus aliique veteres mentionem fecerunt, Germanicam seu Teutonicam illam priscam esse arbitratur, idque rationibus se probaturum affirmat Johannes Georgius Herwartus ab Hohenburg in sua Chronologia cujus praecipua capita prodierunt Anno 1612 Monachii Bavariorum ex officina Nicolai Henrici in quarto[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 354 Beschriebene Rückseite: nicht eigh.; Adresse an Leibniz Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden. 62058
60970 70024 Ms 4, 470 Bl. 37 [Exzerpt aus Comiers, Traité de la parole] Stevin dès la page 114 de sa Geographie 1691 5 | 2300.037 L Aufz.; eigh.; Streifen Comiers: Traité de la parole, Brüssel 1691 | S. 40-41 Linguae ("Linguae") 52
Stevin dès la page 114 de sa Geographie [. . .] donne 742 verbes Monosyllabes au bas Allemand; [. . .] le latin n'en a que 5, et les Grecs n'en ont point. Il donne aussi [. . .] 1428 noms[,] pronoms et propositions monosyllabes en bas Allemand et la langue latine n'en a que 158 Graeca 220[.] Comiers traité de la parole[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 354 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht identifiziert werden, möglicherweise war es das Exemplar Hannover NLB Lr 8287. 60970
14971 46744 Ms 4, 470 Bl. 38 (=46745) [Exzerpt aus Du Chesne, Histoire d'Angleterre] Inifinitae voces Britannicae in lingva Hibernica ~ 1694 5 | 2300.038 L Aufz.; eigh. Folio, 1 Seite/Spalte Du Chesne: Histoire d'Angleterre, Paris 1634 | S. 120. 19 Linguae ("Lingu") 593
Inifinitae voces Britannicae in lingua Hibernica ipsis Hibernis insula eorum Gudelach. Poetiseorum veteribus Banno, forte a Biaum res sacra, nam Festo Avieno libr. citat orae mantinae sacram insulam, sic dixere prisc<a> gens Hibernorum colit (+ Albani vel Scoti hodieque Hibernos Allibaudn +) Hivernia, Hierne, vel Aristoteli Ierne, Ireland, Erin incolis. Hier est ipsis occidens, est ergo regio occidentalis. Fluvius ejus maxime occidentatlis Ptolemaeo Iernus, et promontorium Hispaniae < - > occidentale Straboni Iern; et ejusdem regiones flumen valde occidentale Melae Iern.

Bretonibus Hibernia dicitur Yverdon, Bardis seu po%:etis gentis Bannoranna Orcadum lingua peculiaris dicta Nordin, quam quidam esse putant antiquam Duchesen. Anglet. p. 24. < - > Hebridum Lingua est Hibernica[.]

Scotia olim Caledonia Romaniis; Albania Wallis, Allabanus Hibernis, Albain incolis. Inter provincias Scotiae est Laudon ollim Pechtland a Pictis; ibi est Edinburg. Pars Scotiae est ducatus Albaeniae Scotis Allbauun. Est in Scotia Episcopatus dua Keldon (an a Kaledonia). Britoes se vocant Comres, et linguam suam Cumeraec. Linguam Kimbricam solam pro illo terrae angulo supremo judici aliquando responsurum Nobilis quidam Walliae Henrico II. dixit[.]

Vocabula Gallica veterum et Britannico seu Wallico illustrata v. Du Chesne p. 34[.]

Garonne a Gaaw violentia Bretonibus. Arar lentum iisdem. Rhodanus a redec currere[.]

Le craux locus arx< - > in Gallia Narbonnensi Petra Bret. Craig. Mor Mare hinc Morini Aremorici. Sic guerir, gvaine, derechef, Camus, bateau, gourmand, baston, accabler, Bretonibus: guerif, gwain, derechefio, cam, bad, gormod, pastwn, gablu.

Scoti se vocant Albini, et regionem Albin[.]

Dioscoridis notat Bretannos et Hibnos (forte hibernos) potum extracto dixisse curmi, isi hodieque vocant Cuurum[.]

Voces Latinae in Britannicis; du Chesne lib. 3. p. 111[.]

Picti non alii quam Britanni septentrionales voce Latina ita dicti, quod < - > Picti corpore ut olim Britones, man et <Veget.> lib. 4. c. 37. Britones <haves> quasdam velis variegatis vestibusque remigum dixisse Pictas. Certe antiquae voces in regione Pictorum omnes Britannicae. Caput Pictorum Edenburg, Ptolemaeo castrum alatam nam Aden ab Britonibus. Beda lib. 1. c. 1. Hist. Angl. tamen narrat Pictos venisse ex Scythia per oceanum, cum longis navibus, app< - >isse in Hiberniam habitatores; ab his illis Britanniam monstratam; et auxilium promissum (+ Ergo credibile fuisse cognatos +) si hoc ergo debet esse valde antiquum neque enim sub Romanis aliis in insula Populi quam Britanni et Scoti seu Hiberni Isidorus diserte Pictos a pingendo[.] Witichindus Corb. vocat pehitos Antiquum chron. Sax. pegtheorn, vecturiones pars Pictorum apud Am. Marcellin.

Hibernica lingua a ipsis Gaidelach Hibernia Plutarcho Ogygia lib. de maculis in luna antiquum omne Graecis Ogygiam[.]

Pictorum mentio nulla ante Diocletianum et Maximianum, circa tempora Constantii patris Constantini M. Scoti ex Hibernia in Britanniam septentrionalem irrupere. Saltem sub hoc primi nominita Romanis. Venisse ex Hibernia, Isidorus, orosius, Beda, Eginardus habent[.] Gaidel vel Gaiothel Scotus vel hibernus, Henricus Huntingdonensis Archidiaconus lib. 1. c. 1 ex Cantabris vuls venisse. At Matth. Westmon. ex Pictis et mulieribus Hibernis natos, nam Scot. lingua Sax. esse mixtum. Sed haec Beda satis refutat. Scoti se vocant Gaiothel vel Albanach[.]

A Gothis Hiberni ita DuChesne lib. 4. Hist. Angl. p. 149. Nam Hiberni et Scoti se vocant Gathel, Gaithell, Gaothell, linguam suam Gaiothealg, partem britanniae quam prius occupavere Argathel, Ar-gwithel[.]

Banno Hibernia, Allabno Scotia quasi secundus Hiberniae < - >nome Alboni antiquus. Egesinnus lib. 5. c. 15. Scotiae vocabulo intelligit Hiberniam[.] Prima mentio Scotorum apud Amm. Marcellin. lib. 20. Scotos Picits junctos invasisse Britanniam[.]

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 354 Wasserzeichen: MM darüber Kreuz mit Fahne Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 14971
60971 70025 Ms 4, 470 Bl. 39 [Exzerpt aus Guillimannus, Helvetia] Quod regio inter Rhenum et montem 5 | 2300.039 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen Guillimannus: Helvetia, Amiternum 1623 | S. 382 Linguae ("Lingu")
Quod regio inter Rhenum et montem Juram in angustam faucem cogatur Roracos vel Rauracos dictos non inepte conjicit Guillimannus in Helveticis. Nam Rohr (arundo), Röhre guttur, id est cavum angustum[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 354 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes war möglicherweise Hannover NLB Gm-A 60. 60971
67400 46688 Ms 4, 470 Bl. 40 r° (=49810) [Zur Etymologie einiger Flussnamen] Erga fluvius in Rhaetia ad quem Nicht nach F 1698 5 | 2300.040 L Konz.; eigh. (Umschlagrest) Oktav, 1 Seite/Spalte Linguae ("Lingu") 275
Egra fluvius in Rhaetia ad quem oppidum Imperiale Bopfingem, respondet Egrae Voitlandiae. Sic etiam Illera Rhetiae respondet Allerae Brunsvicensi. Scilicet eadem lingua Celtica late diffusa erat; sic Padus vel Bodinius Italiae et Padera Saxoniae. Rhenus ipse Germaniae Italiaque, nam et apud Bononiam sive Felsinam Renus est. Nec Rhodanus, qui et Rone vulgo, abludit. Est enim ... fluere, rinnen, currere; ridan (quod hodie reiten,) cursum motumque significat, neque equo tantum, sed et curru eunt, hodieque Belgis usurpatur. Sic et Celtis olim, unde rheda vox Celtica pro curru, et rota ipsa latinorum Germanis rad. Nec dubium Eridanum, Rhodanumque idem esse vocis origine, etsi de diversis fluviis usurparentur, quando synglotti populi accolebant. Quanquam non absurde fortassis dicas, aliquando Eridanum Graecis intellectum, confusis e longinquo cognatis vicinisque rebus; uti et Danubium, Tanaim, Dunam, Danastrum, Danaprum, non dubito ejusdem fontis cognataeque significationis esse vocabulum, quemadmodum et similibus rebus id est ingentibus fluviis designandis adhibebantur magno indicio, omnem inter Balthicum mare, Maeotidem Paludem, Alpes, et Illyrici tractum collingues populos obtinuisse, quibus alio digressis Slavonicae gentes ex interiore Scythia successere.
-Feller, Otium, 1718, S. 428-429, Nr. XLI.
-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 355
Beschriebene Rückseite: Rechtes Bruchstück einer Briefaufschrift 67400
60972 70026 Ms 4, 470 Bl. 41 [Zur Etymologie von Flußnamen] Si bene memini Carambycem fluvium Scythiae memorat Herodotus 5 | 2300.041 L Aufz.; eigh.; Zettel (Umschlagrest) Linguae ("Lingu")
Si bene memini Carambycem fluvium Scythiae memorat Herodotus, puto esse eum qui hodie Bog, qui intra Syram et Borysthenem Euxino ponto vel ostio Borysthenis influit, Caranbycem autem esse nigrum Bogum, nam Cara Scythis niger. Distinctumque fuisse ab altero Bug non admodum remoto qui Leopolin praeteriens demum infra Warsoviam in Vistulam influit, qui forte albus dictus. Porro Bug vel Bog a flexu qui in utroque subitus est; Nam et Euxinum influens cum in ortum tendisset, subito flectum in meridiem, et post aliquantum cursus in ortum. Alter diu in septentrionem fluens ad [Bressicam] subito fertur in occasum, inde infra Janow rursus subito boream petit. Deinde supra Nur ex inopinato rursus in occidentem fluit.
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 355 Beschriebene Rückseite: nicht eigh.; unterer Rest einer Adresse 60972
60973 70027 Ms 4, 470 Bl. 42 [Zur Etymologie von Flußnamen] Vesera, Veseris fluvius Galliae 5 | 2300.042 L Aufz.; Eckhart und eigh.; kurzer Streifen Linguae ("Lingu")
Vesera, Veseris fluvius Galliae: oritur in Lemovicibus, atque ad Limoleum Petrocorionem oppidum Duranis excipitur. In vita S. Sori Eremitae Vesera vacatur. v. Act. SS. Bollandi et Henschenii Febr. T. 1. p. 200[.]

Tanais Tanaper, Danaster, Danubius[.]

Isera in Bavaria et in Sabaudia[.]

Albis in Italia et Germania, etiam Rhenus alioque Rodanus vel Erodanus in Gallia et Italia[.]

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 355 Beschriebene Rückseite: nicht eigh.; Latein: "883 [- - -]um [- - -]ele" 60973
60974 70028 Ms 4, 470 Bl. 43 [Zur Etymologie von Flußnamen] Indrista et Unstruta videntur idem nomen 5 | 2300.043 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel (Umschlagrest) Linguae ("Lingu")
Indrista et Unstruta videntur idem nomen esse, etsi diversi sint fluvii[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 355 60974
60975 70029 Ms 4, 470 Bl. 44 [Zur Etymologie von Flußnamen] Ut Araris fluvius in Sequanis 5 | 2300.044 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel Linguae ("Linguae") 275
Ut Araris fluvius in Sequanis, ita Are vel Aar supra Coloniam ex adverso <Lynzii> Rhenum influens, ubi opida Arburg, Arwiler, Arden[,] <Aaur>, Nienaar, unde Nienarii comites, et olim forte comites dicti de Are[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 355 Beschriebene Rückseite: eigh.; Franz; rechter Rand: "en vostre [- - -] reiterées; et [- - -] profession comme [- - -] comme un de nos [- - -] eu de vous donner [- - -] vous conserver [- - -] famille" 60975
60976 70030 Ms 4, 470 Bl. 45 [Über das Wort Cunigunde] Cunigundis item quod Regina. 5 | 2300.045 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen Linguae ("Lingu") 297
Cunigundis item quod Regina.
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 355 60976
60977 70031 Ms 4, 470 Bl. 46 [Aus und zu Cornelius Nepos, Vitae, Hannibal, 3,1; Plinius der Ältere, Naturalis historia, 3, 17] Grayae Alpes et Grajas, saltus quo Hercules transiit 5 | 2300.046 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen Linguae ("Lingu") 287
Grayae Alpes et Grajas, saltus quo Hercules transiit, ita Aemilius Probus Cornelius Nepotis Epitomastes in Hannibalis vita. Ad Alpes postquam venit quae Italiam ab Gallia [sejungunt] quas nemo unquam cum exercitu ante eum praeter Herculem Grajum transierat, quo facto is hodie saltus Grajus appellatur[.]

Alpes Penninae Plinio a Poenis lib. 3 c. 17. ut Grajae a [Grajo] (sed ego puto Penninas a pen, caput summum[).]

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 355-356 60977
60978 70032 Ms 4, 470 Bl. 47 [Über geographische Namen beiderseits der Pyrenäen] Bajona in Gallicia[,] Tolosa in Biscaia 5 | 2300.047 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel (Umschlagrest) Linguae ("Lingu") 275
Bajona in Gallicia[,] Tolosa in Biscaia vel Lepusena[,] Marsilla in Navarra indiciae sunt ab utraque parte Pirenaeorum eandem nationem habitasse. Ba< - >onette et Baislone in finibus provinciae Delphinatus. Seyne ibid. oppidum[.] Modane in <Segusilusibus> non procul ab Ex<altes> in finibus Delphinatus[.] Denano en Basse Bretagne et au pays de Liege[.] Inspiciantur Diartae epp. Ital. Longob. p.
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 356 Beschriebene Rückseite: nicht eig.; unterer, rechter Rest einer Adresse 60978
60979 70033 Ms 4, 470 Bl. 48 [Über geographische Namen beiderseits der Pyrenäen] Memorabile mihi videtur Calis vel Cadis 5 | 2300.048 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel (Umschlagrest) Linguae ("Lingu") 275
Memorabile mihi videtur Calis vel Cadis in Hispania, olim Gades et Calais vel Caletum Galliae, ut nomine ita situ invenire; ad fretum scilicet, ubi brevissimus maris trajectus; ut credam vim vocis apud Celtas veteres naturae loci congruisse[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 356 Beschriebene Rückseite: nicht eigh.; ital. zwei Zeilenreste einer Adresse 60979
60980 70034 Ms 4, 470 Bl. 49 [Über Orts- und Flußnamen in Osteuropa] Jazyges an qui Jassi nam qui locus 5 | 2300.049 L Aufz.; eigh. Oktav, 1 Seite/Spalte Linguae ("Lingu")
Jazyges an qui Jassi nam qui locus hodie Jassi olim Jassidava puto, item castra Jassorum, locus et Daciae[.]

Clepidava. An Dava, vel ava terminatio Sarmatico more. Tiras an Stor id est magnos? Nam alius fluv. qui in Niemen influit Turontus puto hodie, Russis (qui sub Polonia) Welico id est magnus[.]

Roba Polonis fossa, convenit cum Germanico grave; hoc videtur vocabulum fluviorum rectum correntium ut Raba Poloniae fluvius ad quem et oppidum Raba. Sic et Rabo vel Arrhabo in Hungaria. Decebalus an Diceboldus. Boristow algosus locus Poloniae, an hinc Borysthenes?

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 356 Wasserzeichenrest: Krone auf ? 60980
60981 70035 Ms 4, 470 Bl. 50 Causae linguae Latinae Arnoldus [Rhumannus] conrector Scholae Roeschildensis 5 | 2300.050 L Aufz.; eigh.; langer Zettel Rhumann: Roma Attica, Kopenhagen 1679 | Bl. A 2 - Bl. ?
Arnoldus [Rhumannus] conrector Scholae Roeschildensis edidit apud Hauboldum, suis sumptibus 1679. 4°. libellum inscriptum Roma Attica, ubi rationes plurimarum Grammaticae Latinae regularum ex Graecis reddit. Ait se jam a 18 annis hoc saxum voluisse Conrectorem. Audisse se olim a Calundano quondam rectore Roschildenis nullam esse regulam aut exceptionem in tota Grammatica [. . .] quae [. . .] non habeat rationem[.] Se curiositate ductum inquisiisse, sed in illis qui de de causis Latinae linguae scripsere, multas reperisse non-causas. Se non esse plagosum Orbitium nefasque duxisse ab ullo suorum discipulorum poenas ullius erroris sumere, nisi cujus illi antea rationem dedisset[.] Exhibere se hoc prodromo velut subarbium Romae Atticae de literis Latinis; secuturos septem colles: nomen, pronomen, verbum, praepositionem conjunctionem, adverbium interjectionem. Ostendet quod revera declinationes, cur in illis terminationes et casus. Olim sibi non alias re< - > quam ita autores scribere[.] Dedicat Vicecancellari Danicae Oveno Juul[.]
-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 356 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden. 60981
60982 70036 Ms 4, 470 Bl. 51 [Über die Namen Isar und Bregenz] Isara flumen Allobrogum, et Bajoariae flumen nominis ejusdem 5 | 2300.051 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel Linguae ("Lingu") 275
Isara flumen Allobrogum, et Bajoariae flumen nominis ejusdem.

Bregenz seu Brigantium ad lacum Brigantinum seu Bodamicum sed et Brigantium Briançon urbs in Delphinatu sita. Sic Brixia Brixen in Italia et in Bavarica ditione. Vid. et Cantabrica[.]

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 356 60982
62059 70037 Ms 4, 470 Bl. 52 [Exzerpt aus Verweij, Nova via docendi Graeca] Joh. Verwey (Graevii discipulus) Goudae ludimagister 5 | 2300.052 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel (Umschlagrest) Verweij: Nova via docendi Graeca, Gouda 1684 | Praefatio S. 3-5
Joh. Verwey (Graevii discipulus) Goudae ludimagister in Nova via docendi Graeca 1683 puto edita laudat valde Novam methodum linguae Graecae Gallicam; sed addidisse se Wellerum profitetur qui Autori Gallo non videatur visus[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 356 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes war möglicherweise ; Leibniz' Formulierung"1683 puto edit" deutet darauf hin, daß er das genannte Buch nicht zur Hand hatte. Das Exemplar Hannover NLB Lc 1192 enthält keine Marginalien. 62059
3187 50792 Ms 4, 470 Bl. 53v° (=46689) [Zur Cornischen Sprache] Castell Rescudja ha Hallve Castellum Rescudscha et Hallve > 1690 5 | 2300.053 L Aufz.; eigh. und nicht eigh..; Zettel Linguae ("Lingu") 593
Castellum Rescudscha et Hallre valet Walliam et Hyberniam et alias plures mille urbes[.]

Castell Rescudia ha Hallre della Cambra ha Worden ha can fee milltre[.]

Est proverbium Cornubiensis veteris quae adhuc in usu est solummodo in duobus pagis (dörffern) qui sunt Newlin et Maushole haud procul a Pensance. Nihil hujus linguae impressum. Quidam pastor Bibliorum pa<rte>m vertit. Triginta ab hinc annis in Drurow adhuc loquebantur Cornubiensi lingua, nunc paulatim perit. Ajunt convenire cum Britannia minore.

Lingua Cornubiensis non vero Wallica cum lingua Britanniae minoris convenit[.]

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 357 Die unterpunktierten Passagen sind von fremder Hand geschrieben. Leibniz hat seinen Text später ergänzt. 3187
62060 70038 Ms 4, 470 Bl. 54 [Qui pro quo] Aes arez Hebr. Eisen eiron Anglis ferum[.] Isis terra Aegyptiis 5 | 2300.054 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen Linguae ("Ling") 49
Aes arez Hebr. Eisen eiron Anglis ferum[.] Isis terra Aegyptiis[.] Qui pro quo.

Anser, anas, Doribus ex%/an xan%\ow[.]

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 357 62060
19964 46690 Ms 4, 470 Bl. 55 [Über die Erfindung einer Sprache aus Tönen] Si lingva nova excogitanda talis esset, ut etiam solo cantu sine lite ~ 1698 5 | 2300.055 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel (Umschlagrest)
Si lingua nova excogitanda talis esset, ut etiam solo cantu sine literis exprimi posset, videtur obtineri posse, ut errores quandam dissonantiam pariant;
-Schulenburg, S. 6, Anm. 27
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 357
Beschriebene Rückseite: unterer linker Rest einer Adresse 19964
62061 70039 Ms 4, 470 Bl. 56 [Über Grammatik] Non male Genus verborum, Activum, passivum 5 | 2300.056 L Aufz.; eigh.; Streifen Linguae ("Lingu") 46
Non male Genus verborum, Activum, passivum, neutrum opponitur generi nominum, Masculino, Foeminino, Neutri[.]

Species figurae Grammaticae est flexionis pro flexione. Ut Activum pro passivo, veluti Animans pro Animato. Sic Pythagoras apud Ovidium in Metam. Heu quantum scelus est in viscere viscera condi etc. Alteriusque animantem animantis vivere letho. Contra passivum pro Activo, ut Terribilis pro Territivo; quod secus est in horribilis[.]

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 357 Beschriebene Rückseite: eigh.; Latein: "vel problemati occasionem praebent. Ut quod Galilaeus demonstravit transversum fumem perfecte intendi pondere nullo pollse; hinc colligo Machinam (simplicissimam certe) haberi posse, potentiae infinitae de que util" 62061
7621 46746 Ms 4, 470 Bl. 57 [Exzerpt aus Wallis, Grammatica linguae Anglicanae] Wallisii ad Gram. Anglicam tractatus provenialis de loqvela. > 1690 5 | 2300.057 L Aufz.; eigh. Folio, 2 Seiten/Spalten Wallis: Grammatica linguae Anglicanae, Oxford 1653 | S. 1-43 (Tractatus prooemialis de loquela) -vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 358 Wasserzeichen: Traube? Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 7621
67377 46691 Ms 4, 470 Bl. 58 [Wortstamm und Imperativ] Radices verborum in Imperativo magna ratione Nicht nach F 1698 5 | 2300.058 L Konz.; eigh. Oktav, 1 Seite/Spalte Linguae ("Lingu") 46
Radices verborum in Imperativo magna ratione quaeruntur. Hinc Germanis verbum in Imperativo monosyllabum, in aliis modis dilatativum. Nempe primus et maxime naturalis verbi usus imperare, seu dicere, quid velimus agi. Quin et apud latinos et graecos imperativum esse radicalem invenio. Nam ama, scribe, doce, audi, qvam simplicissime exhibent naturam verbi, cum litteris primariis addant non nisi unicam literam vocalem conjungationis indicatricem. Idem fit apud Graecos, týpe, bóuw, bòa. In Orientalibus haec non aeque animadvertuntur. Germanis merito monosyllabus est imperativus, qui opus non habent, ut diversas conjugationes exprimant, quibus carent.
-Feller, Otium, 1718, Nr.XXXIX, S.427;
-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 358
-Wasserzeichenrest: Löwe -Komplex "1680 Histor.Schr." 67377
62062 70040 Ms 4, 470 Bl. 59 [Über Etymologie] Quando ambigitur inter origines duas videndum 5 | 2300.059 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel (Umschlagrest) Linguae ("Lingu") 292
Quando ambigitur inter origines duas videndum an non haberi possit origo communis[.] Sic Kratky Slavonicum, utrum a Graeco brax%/yw, an a Germano kurz; sive a Latino curtus. Fortasse igitur a brax%/yw Kratky, ab hoc kurz Germ. seu Celticum, indeque demum curtus Latinum. Ita quaedam voces Latinae cum Graecis per Celticas conspirabunt; aliae immediate.
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 358 Beschriebene Rückseite: Franz Adresse an L; oben links fehlt "Mo" 62062
14455 46719 Ms 4, 470 Bl. 60 [Über französische Stilistik] Le trachement du Czar ayant esté interrogé > 1697-11-27 5 | 2300.060 L Aufz.; eigh.; Zettel (Umschlagrest) 1 Seite/Spalte Linguae ("Lingu") 46
Le truchement du Czar ayant esté interrogé combien il sçavoit de langues il a répondu, qu'il n'en sçavoit que deux, en les quelles il traduiroit volontiers le Pater mais qu'il luy estoit impossible de trouver en aucune d'icelles, des mots propres à exprimer: sanctifié soit ton nom. ((en aucune d'icelles, n'est plus bon françois; et il faut dire en aucune de ces langues, ce qui à mon avis est un defaut de la langue Françoise))[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 358 vgl.: Guerrier S.31 14455
62063 70041 Ms 4, 470 Bl. 61 [Exzerpt aus Junius, Observationes in Willerami paraphrasin] Lacero 5 | 2300.061 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel Junius: Observationes in Willerami Paraphrasin, Amsterdam 1655 | S. 222 Linguae ("Lingu")
Lacero, %/rax%/ov, Paulum ex pa%?yron. Lilium ex le%/irion, Lis ex %)/eriw[. . . .] Mille ex m%/yrioi[.] Area ex %(/alvw. Sirpe ex s%/ilfi[.] Seil [. . .] ex seir%/a[,] catena[,] funis[.]

Jun. ad Willeram. p[agina] m[ea] 222[.]

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 358 Beschriebene Rückseite: eigh.; Franz.: "à mon retou[- - -] me fait craindre [- - -] que malheur personnel [- - -] que je n'apprends rien [- - -]estre le paquet du Harz [- - -]à cause que Monsieur [- - -] est pas au logis [- - -] scavoir un mot par un" Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes findet sich heute in Hannover NLB T-A 3277; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62063
62064 70042 Ms 4, 470 Bl. 62 [Über Sinnverschiebung] Triste infelix Latinis, at Tristo improbum Italis[.] 5 | 2300.062 L Aufz.; eigh.; Streifen Linguae ("Lingu") 46
Triste infelix Latinis, at Tristo improbum Italis[.]

Jam Virgilio Tristia facta pro valde improbis[.] Pyrrhus ad Priamum ob occisos in conspectu suo liberos lamentantem et patris Achillis virtutem commendantem:

Referes ergo haec et nuntius ibis

Pelidae genitori, illi mea tristia facta

degeneremque Neoptolemum narrare memento.

Heu nimium faciles qui tristia crimina caedis Fluminea tolli posse putatis aqua[.] Ovid[.]

Simili analogia verum pro bono. Apud Horat. metiri se quemque suo modulo ac pede verum est, ita prodezza[,] prouesse, et medii aevi scriptoribus probitas, pro strenuitate[.] Italis hodie virtuosus pro artis alicujus elegantis sciente, translata virtute morali ad intellectualem.

-vgl. Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S. 358-359 Wasserzeichenrest: ? 62064
62065 70043 Ms 4, 470 Bl. 64 Numeri Oratorii seu in prosa J’ay remarqué qu’une periode ne finissoit pas bien ainsi 5 | 2300.063 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel -Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.359 62065
62066 70044 Ms 4, 470 Bl. 65 [Exzerpt aus Schottel, Ausführliche Arbeit Von der Teutschen HaubtSprache] Die Sichbare Welt vermehrt und geteutscht 5 | 2300.064 L Aufz.; eigh.; Zettel Schottel: Ausführliche Arbeit Von der Teutschen HaubtSprache, Braunschweig 1663 | S. 1176 -Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.359 Wasserzeichenrest: Rosette Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62066
62067 70045 Ms 4, 470 Bl. 66 Adverbia Adverbia in lingua Germanica sunt ipsa adjectiva 5 | 2300.065 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel -Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.359 62067
62068 70046 Ms 4, 470 Bl. 67 Derivationes quas ignari rejicient, manifestae tamen Rossignol luscinia. Nimirum Itali dicunt 5 | 2300.066 L Aufz.; eigh.; langer Zettel -Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.360 62068
62069 70047 Ms 4, 470 Bl. 68 [Über die Ursprache] Toutes les langues dans lesquelle 5 | 2300.067 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel
Toutes les langues dans lesquelle on ne peut pas expliquer les noms propres des lieux et des personnes; sont alterées et nouvelles. Il s'en suit, que nous ne connoissons point de langue primitive, car il n'y a point qui explique ces noms là. Il faut voir de la Chinoise. La recherche de la langue radicale est tres importante, car si elle se peut trouver, il s'en suit, que le genre humain vient de peu de personnes; et que le monde est nouveau, ou pour mieux parler, cette famille du genre humain est nouvelle car sans cela, s'il y avoit plusieurs millions d'années les changemens dans les langues entassées les unes sur les autres rendroient la mere langue meconnoissable[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.360 62069
62070 70048 Ms 4, 470 Bl. 69 [Über Sinnverschiebung] Vox aliquando suae origini contrariam significationem obtinet 5 | 2300.068 L Aufz.; eigh.; Zettel
Vox aliquando suae origini contrariam significationem obtinet[,] ita populari agros est vastare. Cum tamen id origine sua significet agros populo illis inducto colere, peupler. Depopulari vero est agros colonis abductis aut fugatis vastare, depeupler[.] Factumque est tandem ut populari diceretur pro depopulari, quasi hic quoque ut alias (vastare et devastare) particula de significationem non mutaret.
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.360 62070
62071 70049 Ms 4, 470 Bl. 70 [Exzerpt aus Grammaire générale et raisonnée] Grammaire raisonnée chap. 6. ait De toutes 5 | 2300.069 L Aufz.; eigh.; langer Zettel Grammaire générale et raisonnée, Paris 1660 | S. 43 -Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.360 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden. 62071
62072 70060 Ms 4, 470 Bl. 71 [Exzerpt aus einem nicht gefundenen Werk von Cornelsi Meijer über Grammatik] Cornel. Meyer ait regulum quod substantivum 5 | 2300.070 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel
Cornel. Meyer ait regulum quod substantivum et adjectivum genere numeroque etc. convenire debent esse in omnibus linguis quae sunt a Latina vel Graeca, non in omnibus tamen aliis. Exempli gratia non in Belgica, die frow ist schöhn, non schöhne. Ita in Germanco die frau ist häßlich, non häßliche, ut dicitur häßliche frau. Sed mihi expense videtur in hoc Germanico vel Belgico, istud non esse adjectivum, sed averbium. Sie ist haßlich, est deformiter, sive ut Latino sermoni nos accommodemus habet se deformiter male formata est. Promittit nobis Meyer Gram[maticam] universalem ex orationis natura ductam. Syntaxis ejus paucarum regularum. Subjectum semper est Nomen. Regula substantivum et adjectivum (quod ille vocat adnomen) est apud eum circiter 7ma.
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.360 62072
62073 70051 Ms 4, 470 Bl. 72 [Exzerpt aus Bertonio, Arte y grammatica] Vulgo ajunt linguas in America tam esse multiplices 5 | 2300.071 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen 2 Seiten/Spalten Bertonio: Arte y grammatica, Rom 1603 | S. 8
Vulgo ajunt linguas in America tam esse multiplices, ut quaelibet pene vallis suam propriam habere videatur. At p. Ludovicus Bertonius Romanus S. Jesu in provincia Peruviana Indiae occidentalis qui librum Hispanica lingua edidit inscriptum Arte [. . .] della lengua Aymara et Romae 1603. in 8° editum in Epistola praefixa ad P. Claudium Aquavivam societatis Generalem praepositum ita scribit: Licet [. . .] hoc libello [Aymaraicae] tantum linguae praecepta tradantur cum tamen pleraque Indorum nationes sint lingua non absimiles, iisdemque fere phrasibus ac locutionibus utantur nostrum hunc laborem non Aymaraicae solum provinciae, sed multarum etiam, variarumque nationum linguae perdiscendae profuturum confido. Haec ille. Unde probabile judico linguas illas vicinorum vicinasque sibi esse illic quoque, et ab eodem fonte, sed magis corruptas et variatas, quam in nostris regionibus, ob barbariem hominum inter se hostiliter agentium eoque minus communicantium inter se. Ita cum linguae sunt in perpetua variatione, sua cuique propria mutatio tantum in speciem discrimen fecit. Ut nostri homines totidem diversas linguas dialectos decepti sommiarent[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.361 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes war vermutlich das Exemplar (mit Provenienz FOGEL) Hannover NLB Lb 2142; es enthält keine Marginalien von Leibniz und auch Martin Fogel hat nur auf dem Titelblatt vermerkt: "Martini Fogelii Hamburgensis. emt. Rom. 1663." 62073
62074 70052 Ms 4, 470 Bl. 73 Ordo in loquendo In scheda quadam notavi, quantum 5 | 2300.072 L Aufz.; eigh. Oktav, 1 Seite/Spalte -Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.361 62074
62075 70053 Ms 4, 470 Bl. 74 Ordo verborum in loquendo Galli asserunt ordinem suum esse naturalem 5 | 2300.073 L Aufz.; eigh.; langer Zettel
Ordo verborum in loquendo

Galli asserunt ordinem suum esse naturalem, qui in Latina saepe perturbatus videatur[.] Laboratur in comparatione utriusque linguae; nonnunquam tamen video contrarium evenire, ut si tironi Geographiae Massiliam in Tabula Europae quaesituro dicam Gallice, Marseille se trouve dans la partie la plus meridionale de la France; Massilia est in parte maxime meridionali Galliae, ordinem naturalem non observo, prioribus enim verbis: Massilia est in parte meridionali nondum uti potest, sed manet in suspenso, donec discat in cujus regionis parte meridionali sit sita. Sed cum dico Latine: Massilia est in Galliae parte meridionali tunc naturali maxime ordine loquor si non Analysin grammaticam seu constructionem, sed analysin logicam spectes. Prioribus enim verbis statim utitur auditur Oculosque primum in Galliam vertit, cujus < - > in tabula jam novit; mox auditis reliquis partem Galliae meridionalem facilius invenit. Idem contingit, cum non oculorum motu est opus, sed discursu mentis. Et haec observatio magni momenti est ad clare dicendum, juvandumque in docendo intellectum auditoris. Interdum enim cum scilicet res ipsae sunt implicatae, difficultas perturbatione verborum augetur. Quamvis alioqui haec perturbatio in rebus facilius placent ibi enim circumduci nonnihil et in suspenso teneri amamus; quemadmodum labyrinthus molestus est in sylvis, gratus in hortis, ubi nullum periculum est ne quis amittatur[.] Hinc quoque in isto saepe divortio ordinis naturalis logici seu rationalis, et grammatici seu verbalism manifestum est rectius Latinos fecisse libertate transponendi concessa, ut interdum elegantiae interdum claritatis ratio major haberi posset; quam Gallos, qui ordinem suum magis hic Grammaticae analysi sive constructioni alligavere[.] Idem de Italis qusque dici potest in hoc exemplo, aliisque similibus nella parte piu meridionale della Francia. At Germani eandem hic quam Latini libertatem habent, in Franckreichs sudlichern theil, vel in dem sudlichern theil Franckreichs.
-vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.361 62075
62076 70054 Ms 4, 470 Bl. 75 [Über französische Stilistik] On dira[:] Pour ce qui est de la piece cy-jointe 5 | 2300.074 L Aufz.; eigh.; Zettel
On dira[:]

Pour ce qui est de la piece cy-jointe je l'avois projettée[.]

On ne dira point:

J'avois projettée la piece cyjoincte[.]

Mais on dira[:]

J'avois projetté la piece cyjointe;

le dernier e [-]ant le feminin estant absorbé par le feminin, qui s'ensuit et qui ordinaireme[nt ter[mi]ne par e luy même. La langu[e -] m'a fait faire cette remarque. Nous disons ein frommer mann, et der fromme mann; et non pas der frommer man; le r terminant frommer, estant absorbé à cause de celuy qui se trouve deja dans l'article der[.]

-vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.361-362 Wasserzeichenrest 62076
62077 70055 Ms 4, 470 Bl. 76 Pater noster in lingua Grisonum[.] Ex catechismo eorum a me descriptum Pater noster in lingua Grisonum 5 | 2300.075 L Aufz.; eigh.; Streifen
Pater noster in lingua Grisonum[.] Ex catechismo eorum a me descriptum

Bap noss qvel tü est in cêl 1. Sanctifichiô saja il tou nom 2. in tien reginam vegniatiers my 3. La tia vögna dvainta in terra, sw ella fó in cêl. 4. Noss paun diminebia di do à nus hotz 5. Parduna à nus nos dbits, sw eir nuss pardunain à nos debitadours. 6. Et nu'ns mnaer in appruvamaint dimperse n's spendra da 'l mael. Pérche tien ais il reginam, la pussaunza, et la gloria in aeternum Amen.

-vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.362 62077
62078 70056 Ms 4, 470 Bl. 77 [Über das französische Soyent] Soyent en françois est d’une syllabe 5 | 2300.076 L Aufz.; eigh.; kurzer Streifen De Thou: Histoire de Monsieur de Thou, Bd. 3, Paris 1659 | S. 676 Linguae ("Lingu")
Soyent en françois est d'une syllabe[.] Par exemple du Ryer a ainsi traduit ces vers de Stace:

Excitat illa dies aevo, nec postera credant

Secula[.] Nos certe taceamus, et obruta longa

Nocte tegi propriae patiamur crimina gentis[.]

Que l'on oste des ans un jour si detestable

Qu'aux siecles avenir il paroisse incroyable.

Au moins n'en parlons point, et loin de l'univers

D'une eternelle nuit nos crimes soyent couverts[.]

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.362 62078
62079 70057 Ms 4, 470 Bl. 78 [Exzerpt aus Schottel, Ausführliche Arbeit Von der Teutschen HaubtSprache] Primus […] fuit […] Melissus 5 | 2300.077 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel Schottel: Ausführliche Arbeit Von der Teutschen HaubtSprache, Braunschweig 1663 | S. 206 -Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.362 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 62079
62080 70058 Ms 4, 470 Bl. 79 De signis animi ex natura non ex instituto, ut sine interprete cum barbaris agi posset Pro condendis characteribus, qui non sint ex instituto 5 | 2300.078 L Aufz.; eigh.; Zettel Linguae ("Lingu") 36 -vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.362 62080
62081 70059 Ms 4, 470 Bl. 80 Mea Omnis litera vel est continuabilis 5 | 2300.079 L Aufz.; eigh.; Zettel
Mea

Omnis litera vel est continuabilis, vel incontinuabilis[.] Ita omnes vocales sunt continuabiles. Item aspiratio, et quae literae aspiratione afficiuntur, ut F (seu ph), W, G (seu ch)[,] S (seu th, quo refero et th anglicum sive blaesum) nonnihil et l, m, n, r. Incontinuabils sunt p, k, t. Consistunt enim in transitu ab impedimento spiritus ad libertatem. Nam p fit cum labiis clausis impeditus spiritus subito perrumpit; t cum lingua ad palatum posita vi spiritus subito velut avellitur, k est cum impedimentum spiritus est intra fauces. Aspirata ex his fiunt semiimpedimento tantum objecto per quod spiritus transit. Est autem varietas quaedam in semiimpedimentis[.] Nam inter F et W quae respondent ipsi P velb, interest quod in W est talis semiclausuraoris, quali utimur cum volumus aliquid sufflando amovere; et talis flatus forvis est et in longinquum sentitur. At in F, tantum nonnihil sentitur nam flatus eaque non nisi propinqua, nec tendit nisi deorsum. Porro ut remittendo impedimentum ex p facere possumus w aut v vel f, ita ex t facere possumus S ut cum z pronuntiamus t incipit, at s continuat. Est autem certa quaedam tam ipsius f quam ipsius s modificatio, quae facit quasi blaesitatem,conjunctaque est in quadam oris apertura, qualis adhibetur et in ira et contentu. Non tantum s sed et r ipsi t respondet, prout lingua t formatura in paltao aut versus dentes ponitur. Unde et datur quoddam v quasi guttulabe, cum lingua ponitur versus fauces. Cum lingua non prorsus attingit palatum vel dentes, sed patitur inter labi spiritum fit v vel s, sed cum lingua firmiter apposita cogit spiritum obstaculo opposito ad latera dilabi fit l. In ipsis l, m, n, r, potest considerari spiritus per semiimpedimentum transiens, et praeterea integrum impedimentum sequens vel praecedens, quod continuari cum ipsis non potest, hoc autem praecednes facit literam expressiorem, ita ut spiritus semiimpeditus sine mutatione ab impedimento majore ad minus vel semiimpedimentum, differat ab eodem spiritus accendente mutatione, ut fund a pfund. Ita cum simpliciter n pronuntio sine vocalo non tantum illud auditum quod prodit, cum dico na aut an, et magis adhuc in na qua in n. In na vel an possit dicere n plenum ita est r plenum cum < - - - > se habere ad t, ut m plenum ad p. Si enim simpliciter linguam spiritu avellas habes t. Similiter si labia simpliciter aperias spiritu luvante fit m, si spiritus vi perrumpens labia aperiat fit p. Solae continuabiles ante incontinuabilem in eadem syllaba poni possunt, optime tamen cognatae impae l, m, n, r tamen non satis distincte. Continuabiles cuilibet alteri subjici possunt, quaedam tamen non sine difficultate, vix enim reperias syllabam incipientem per pm, tn, cm, nec tam facile sn quam schm. Et pm videtur quasi quaelibet literacom< - > separatim pronuntietur, relicte intervallulo, quod non est in tr quaelibet enim litera per se sine vocali pronuntiari potest, non continua< - >.
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.363 62081
44248 46693 Ms 4, 470 Bl. 81 Alphabeta Manuscriptorum. Breviaturae Collegêre nonnulli Alphabeta < 1681 5 | 2300.080 L Konz.; eigh.; schmaler Streifen Oktav, 1 Seite/Spalte -Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.363 44248
21827 46710 Ms 4, 470 Bl. 82. 84 [Russische Wörter mit deutscher Übersetzung] Nevo Himmel ~ 1699 5 | 2300.081 L Abschr.; eigh. Quart, 1.5 Seiten/Spalten -vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.363 Wasserzeichen in der Mitte des Bogens: HDVE Welcher Vorlage Leibniz unseren Text entnahm, ist offen. 21827
24431 46709 Ms 4, 470 Bl. 83 Literae Russicae (Erklärung der russ. Schriftzeichen) Az A 1 a ~ 1699 5 | 2300.082 L Abschr.; eigh. Quart, 1 Seite/Spalte
Literae Russicae

Az #c+A#c- #c+a#c- 1 a
Buki #c+B#c- #c+b#c- 2 b
Vaedi #c+V#c- #c+v#c- v consonans
Glagol #c+G#c- #c+g#c- 3 g
Dobro #c+D#c- #c+D#c- 4 d
Jest #c+E#c- #c+e#c- 5 e
Schieviet #c+H#c- #c+h#c- g Gallorum ante e et i
Zelo #c+#c- #c+#c- 6
Zemla #c+Z#c- #c+z#c- 7 z Gallorum et Anglorum
Ische #c+I#c- #c+i#c- 8 i
I #c+#c- #c+#c- 10 k
Kako #c+K#c- #c+k#c- 20 l
Lindj #c+L#c- #c+l#c- 30 m
Mislaet #c+M#c- #c+m#c- 40 n
Nasch #c+N#c- #c+n#c- 50 o
On #c+O#c- #c+o#c- 70 p
Pocoi #c+P#c- #c+p#c- 80 p
Rtzi #c+R#c- #c+r#c- 100 r
Slovo #c+S#c- #c+s#c- 200 s
Twerda #c+T#c- #c+t#c- 300 t
Ik 400 u
Phert #c+F#c- #c+f#c- 500 ph
Cheer #c+X#c- #c+x#c- 600 ch Germanorum
Ot #c+#c- #c+#c- 800 o longum
Tsi #c+C#c- #c+c#c- 900 ts
Tscherf #c+Q#c- #c+q#c- 90 tsch. ch Angl. sive c Ital. ante e et i
Scha #c+W#c- #c+w#c- sch sive ch Gall. et sh Anglorum
Schtscha #c+^W#c- #c+^w#c- schtsch
Ïer #c+#c- #c+#c- non effertur inorinuntiatione
Ieri #c+Y#c- #c+y#c- ui. Hic sonus viva voce indiget
Ieer #c+^B#c- #c+^b#c- i brevissimum. Vix auditur
Iat #c+#c- #c+#c-
Ius #c+Ü#c- #c+ü#c-
Iaet #c+#c- #c+#c- ia diphthongus
Ksi #c+#c- #c+#c- 60 x
Psi #c+#c- #c+#c- 700 ps
Thita #c+#c- #c+#c- 9 f
Ischitze #c+^V#c- #c+^v#c- pronuntiatur i
Cavendum ne confundatur et, item et etsi tres ultimae sono parum distent[.]

nunquam, et vix auditur in pronuntiatione. Usum habent in fine vocabuli post aliam consonantem, ut in ll et n Hispanorum.

-vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.363 Wasserzeichenrest in der Mitte des Bogens: HDVE Welcher Vorlage Leibniz unseren Text entnahm, ist offen. vgl.7568; 14695 24431
41130 46747 Ms 4, 470 Bl. 86 [Zur Etymologie des französischen "ouy"] Gallicum ouy, significat, 1680 5 | 2300.083 L Konz.; eigh. Oktav, 1 Seite/Spalte
Gallicum ouy, significat affirmationem, sive idem est, quod ita sane vel etiam. Cum tamen ouy, significet proprie auditum. Unde etiam in Arrestis parlamentorum reperitur: Ouy le procureur du Roy, audito procuratore Regis. Causa vero cur ouy sive quod auditum est, significet affirmationem, eadem est, quae facit ut in scriptura sacra, tu dixisti affirmationem significet; nam utique idem est: ego audivi, quod, tu dixisti[.] Utroque me significo intellexisse quid tu dixeris, neque contradicere. Ouy autem in Occitania erat oc, hinc langue d'oc. Id est ingua in qua loco ouy dicitur oc. Oc autem convenit cum Germanico auch, vel ut quidam pronuntian ooch, etiam; etiam autem et apud Latinos affirmat[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.363 Wasserzeichenrest: ? 41130
22181 46748 Ms 4, 470 Bl. 87 [Zur Etymologie einiger Flurnamen] Magni fluvii Don à Tanai ~ 1700 5 | 2300.084 L Konz.; eigh. Quart, 1 Seite/Spalte Linguae ("Linguae") 275
Magni fluvii Don a Tanai ad Istrum usque. Nam Danubius seu Donau, inde Danaster, vulgo Niester, Danaper vulgo (sic enim veteres loquuntur) Nieper seu Borysthenes, denique Don accolis dicitur ipse Tanais. Suspicor Istrum veluti Dniester pro Danastro dictum non Danubium minus quam Tiram. Danapri appellatio credo et Danastri apud Jornandem. Sic et apud Menandrum puto Rex Turcarum legatis Tiberii II. questus de Abaris fugitivis suis, in foedus receptis, nam Abari a Turcis pulsi Asia ad Europam descenderunt, se bene nosse inquit, ubi Danaper fluat vid. Orig. Hung. Forisii. Caeterum communis tot dissitis fluviis appellatio indicat antiquissimis temporibus unam gentem a Tanai ad Danubium usque habitasse. Et hanc cognationis Germanicae fuisse credi aequum est, quando a sonitu apud Germanos et Celtas Donaviam, et Donam, et Donaprum et Donastrum dici audienti unicuique statim in mentem venit, Döhnen, thon, sonus, tonitru, tonner, et Tor (Jupiter)[,] Taranis[,] Tuba, tibia, taub (surdus)[,] betäuben (nimio sonitu obsurde facere)[,] toben (furibundi in morem tumultuari)[.]
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.363-364 22181
62082 70060 Ms 4, 470 Bl. 88 [Über Sinnverschiebung] Vocabula variarum bonitatis specierum 5 | 2300.085 L Aufz.; eigh.; Zettel Linguae ("Lingu") 46
Vocabula variarum bonitatis specierum, velut prudentiae, fortitudinis, probitatis in linguis permutantur. Preux, preudhomme olim fortis erat hodie probus, a quo fortasse nisi potius a prudens aut prude, quae non tam hodie prudens mulier Gallis quam decori curiosa in iis quae ad pudicitiam referuntur[.] Sic sage sapiens, hodie idem quod prudenter et circumspecte agens.Virtute praeditus, virtuosos nunc Italis, qui in arte aliqua, velut Musica, pictoria aut antiquaria valet. Ut musico cuidam scribi viderim: virtuoso de S. A. S. di Mantoa. Biderman Germanis est nunc vir probus qui nihil in se criminis admisit; olim biderveman, unde contracta vox, significabat hominem utilem. Nam bedurfen opus habere hodieque dicimur re utili[.] Honestus vir Latinis qui nihil in se admittit reprehensibile, at hodie Gallis honneste homme, qui decorum in omnibus servare novit. Tapfer quod hodie fortis, origine forsan idem quod bonus, qui Slavonicis populis dobre, nec discrimen est nisi in fortiori pronuntiatione nostrorum.
-Teilweise gedr. in: Schulenburg, Leibniz als Sprachforscher, S. 17, Anm. 84 und S. 18, Anm. 89
-vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.364
-Beschriebene Rückseite: eigh.; franz: "on croit que Ba [- - -] retourné sans le prin [- - -] refaichissemens et bi[- - -] son retour. L'Assemb[- - -] Warschau le 17 d'Oc[- - -] noblesse n'a pas esté [- - -] sa residence dans la pr[- - -]marchent lenteme" 62082
62083 70061 Ms 4, 470 Bl. 89 Felonia Felonia aut fellonia est insignis malitia 5 | 2300.086 L Aufz.; eigh.; Zettel Ariosto: Orlando furioso, Venedig 1561 | 2, 16 -Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.364 62083
13423 46697 Ms 4, 470 Bl. 91 Considerationes pauculae ad libellum cui titulus Epinikion Rhythmo Teutonico Ludovico Regi acclamatum Utiliter collocatur studium >= 1696 5 | 2300.087 L Konz.; eigh. Folio, 1 Seite/Spalte Schilter: Epinikion rhythmo Teutonico Ludovico regi acclamatum, Straßburg 1696 Linguae ("Lingu")
Considerationes pauculae ad libellum cui titulus Epinikion Rhythmo Teutonico Ludovico Regi acclamatum cum Normannos [. . .] 883 vicisset a Joh. Schiltero notis illustratum et editum Argentorat[i . . .] 1696. 4#'o.

Utiliter collocatur studium in vetustis Germanicorum populorum monumentis, et praesertim carminibus eruendis. Itaque laudanda est viri Amplissimi Joh. Schilteri opera in hoc Epinicio collocata. Habemus quidem conservata antiquiora carmina, sed sacra tantum, non vero in laudes Heroum, nisi quae forte Anglo-Saxones producere possint, eorum enim scripta (post Gothorum Istri accolarum Evangelia) sunt antiquissima Germanicorum. In Septentrione certe nescio an produci possint, quae certo ad Carolingorum aetatem pertingant.

Epinikion hoc scriptum fuisse oportet anno Christi 881 vel 882 nam victoria contigit mense Julio anni 881 et mors Ludovici anno sequente; ut ex annalibus Fuldensibus, Bertinianis, Chronico de gestis Normannorum, et Reginone scriptoribus partim contemporaneis, partim proximis intelligi potest. Nescio ergo qui factum sit ut Eximius editor victoriam retulerit ad ann. 883.

ad p. 30.) locus Chinheim non potest esse fort de Schin, Schenkenschanz. Id enim fortalitium noviter structum, et a Schenkio denominatum[.]

Pro sedalkurch, alii veteres Sathalcurt habent, quo admisso non esse quod ad Kurch Ecclesiam referremus, et cathedralem interpretaremur[.]

ad p. 34) Magazoga educator, [. . .] mag puer, maged [. . .] puella[.]

Addo mag etiam esse genus, cognationem, hinc Swerdmagen agnati[,] Spilmagen cognati, Saxonico jure. Sic Kunne genus cognatio, et Kind liberi[.]

ad p. 36) Githigini [. . .] famulitium Gezeug, vel Zeug, est sequela, a ziehen, quod quis secum trahit, train. Thiggent serviens qui servit dient, quod inde contractum videtur ut ex Vigand factum fiand hostis[.]

Frohn domi< - >, frau domina[.]

Ad p. 36. Fron sanctum, unde fronleichnam < - st> corpus sanctum, nempe kat 'ezox%\hn corpus Christi, Frohn leichnamstag hodieque est festum corporis Christi[.]

An ergo Franc, liberum a Fron publico, quod est nullius ut aqua, aer?

ad p. 42. Haranskare crinis abscissio: scern illusio[.] Addo: Anglis hodieque Skorn esse illusionem, dedecus[.]

Ad p. 50. Frammordes, ab hac die framm-or; a nunc, von nun, from Anglo-Saxoniibus hodieque et ab, et or ora, est nunc < - > Gallis Italisque ab hora, uhr[.]

Ad p. 64) Vuig praelium, vuigand contracte viand hostis. Addo hinc vechten pugnare, hodieque[.]

Inscriptio literis extraordinariis subjecta et in Thuringia reperta videtur pertinere non ad Ludovicum Germaniae Regem sed ad quendam Ludovicum Thuringiae Landgravium multo utique posteriorem[.]

-vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.364-365 -Wasserzeichen: RELH mit Krone und Posthorn (rechts) (Version03) 44f ; vgl. II,3 S. 316 (7. Juni 1697): Leibniz kennt das Werk offenbar, sagt dazu aber (ohne die hier ausgeführte Kritik), es betreffe die Schlacht 883. Leibniz erhielt das exzerpierte Werk mit einem Schreiben vom 6._Juni 1697 (vgl._unsere Ausgabe I,14 S._250, Z._3_f.). Ob das Exemplar mit der Signatur Hannover NLB Leibn. Marg. 42, Stück 18 sein Handexemplar war, ist offen, da sich darin keine Marginalien finden; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 13423
12960 46698 Ms 4, 470 Bl. 92 [Bemerkungen über die Nationalbezeichnung "Dannemann"] Relatum ad me est jam ante multos annos, > 1694 5 | 2300.088 L Konz.; eigh. Oktav, 0.7 Seiten/Spalten
Relatum ad me est jam ante multos annos (quod etiam ab Ottone Sperlingio doctissimo Danorum Historico in libello nupero indicatum arbitror) in Svedia etiam rusticos homines cum ingenuitatem suam jactant sese Dannemannos dicere. Quod si ita est originis memoria fieri putes, more olim fortasse invento, cum adhuc Finnonici generis reliquiae per Svediam fortasse dispergebantur, quemadmodum diu olim per Germaniam Slavi ut sese ex Dania profectos ab illis discriminarent; veluti si quis inter Slavos provocasset ad originem Germanicam cum Slavi adhuc servirent, vel ut Franci se Gallis Romanis tanquam liberi Subjectis opponebant[.] Unde homo Francus, terra Franca. Ut adeo dicere Dannemannus sum, perinde sit ac dicere sum Francus, sum Germanus, non Fennus, non Slavus.
-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.365 Wasserzeichenrest: ? 12960
62084 70062 Ms 4, 470 Bl. 93 [Exzerpt aus Howell, Lexicon tetraglotton] In Spain is the Biscainer Toung 5 | 2300.089 L Aufz.; eigh.; Zettel Howell: Lexikon tetraglotton, London 1660 | Bl. [* * 2r]
In Spain is the Biscainer Toung and the Battueco a new pagan nation discoverd of late yeers in the very center of Spain among the mountains neer Toledo, [which] Tounges have another very ancient [language] of their own that hat no more affinity with the Spanish, then the British hath with the English and is [thought] to be [the] originall language of Cantabria or Spain.

Howell praefatione Lexici Tetraglotti[.]

-Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.365 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden. 62084
16567 46749 Ms 4, 470 Bl. 94 [Zur Etymologie von "bourriqve"] Interdum duae derivationes sunt verisimiles, ~ 1695 5 | 2300.090 L Konz.; eigh.; breiter Streifen Linguae ("Lingu")
Interdum duae derivationes <sunt> verisimiles, ut Bourrique Gallicum Hispanis borrico Bonav. Vulcanius et Menagius deducunt a burrico, qui jam olim Latinis equus[,] Glossae Isidori mannulus[,] caballus, buricus. Et Gloss. Philox[eni] mannis boyrixoiw. Ubi B. Vulcanius. Sed intelligendus equus rufus, nempe burrus [. . .] pyrrow. Nam Festus: burrum dicebant antiqui quod nunc [. . .] rufum. Ubi Scaliger annotavit: Eleganter homines ex potione rubentes [. . .] Burros a veteribus dictos (+ sed hoc sine autoritate) quod verbum eodem sensu retinent Hispani, quibus borracho ebriosus[.] Adjicitque Menagius (v[oce] bourrique) De burrichus [. . .] nous avons fait beurrichon ou burrichon pour roitelet à cause de la Couleur roussâtre de cet oiseau, qu'on appelle aussi beurrichot. Idem ult burram esse paanum coloris rufi, sed in his sunt quae opponi possunt[.] Nam in v. Bure notat ipse burram dictam genus panni villosi. Isidoro reburrus Hispidus. Unde rebours cum villiextrorsum. Et Hispanis borracho pro ebrioso, credo ut Italis imbriaco, ab ebrio. Et arca ipsum buricum restitit Bochartus non improbabiliter, libro quarto Phalegi c. 26. Beik%\ow inquit pro asino vox Africana est quam e Libybus accerperunt Cyrenaei. Hesychius: brik%/on, %)/onon kyrhnaioi, b%/arbaroi, et eodem fonte haustum est Hispanoum borrico, quod cum Mauris trans<frel>avit , et eodem forte pertinet, quod alborac vocant Arabes jumentum sui prophetae, mediae naturae ut quidam volunt inter mulum et sainum. Haec Bochartus, quem in eo lapsum puto quod cum Mauris in Hispaniam venisse putat. Cum antiquior sit ejus usus in Europa Maurorum transfrelatione sed suspicor tamen jam olim ex Africa in Hispaniam venisse vocem et inde ad Vascones sive Aquitanos. Unde porro ad Romanos, quanquam et a Cyrenaeis potuerit penetrare ad Graecos. Porro antiquam vocem esse ostendit Hieron. ad Pammachium. Ubi ferventes buricos comatulos pueros etc. et Paulin. Ep. 10 ad Sulp. Sev. lingue dispari cultu, macro illum et viliore aselbis bruico sedentem, ubi credo pro parvo equo[.] Videndum an antiqua Hispanica seu Vasonica lingua plura habeat[.]
-vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.365 Wasserzeichenrest:Wappen? 16567
8481 46699 Ms 4, 470 Bl. 95 (=46700) [Exzerpt aus aus La Loubère, Du royaume de Siam] Siamicè vau dies >= 1691 5 | 2300.091 L Aufz.; eigh. Oktav, 1 Seite/Spalte La Loubère: Du royaume de Siam, Bd. 1-2, Paris 1691 | Bd. 2, S. 74-76 -vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.366 Beschriebene Rückseite: eigh.; Briefanfang: "Clarissime Domine Magister Valde è re est qvam primum scri [bricht ab]" Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes findet sich heute in Hannover NLB Gp-A 170; weitere Exzerpte daraus finden sich hier. 8481
9082 46704 Ms 4, 470 Bl. 98r° (=46705) [Über die Etymologie von Schalten und Schalt-jahr] Habemus in lingva Germanica communiter recepta Schalten und walten, 1692 5 | 2300.092 L Aufz.; eigh.; unregelm.Zettel (Umschlagrest) 1 Seite/Spalte Linguae ("Lingua") 295
Habemus in lingua Germanica communiter recepta Schalten und walten, idem Schalt-jahr; sed propria significatio toy schalten a me ignorabatur[.] Cum forte nuper intellexi Alemannis, et Suevis, seu Germanis et Alsatici et Wurtenbergici tractus, ac fortasse aliis quoque Schalten esse quod communiter schieben. Einen wagen fortschalten; hinc fenestrae illae recta linea mobiles, quae Schieb-fenster, vel Schößgen dicuntur, Germanis illis superioribus appellantur Schalter. Et Schalt-jahr, ab Embolismo ein jahr so eingeschoben[.] Itaque operae pretium foret variarum Germanicae dialectorum vocabula colligi, etiamsi rusticis solis usitata qua ratione origines multae alias ignorandae patebunt[.]
-vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.366 vgl.: L an Ludolf, 92-04-27 (dabei ausgewertet) 9082
8884 46707 Ms 4, 470 Bl. 99 [Exzerpt aus Csipkés, Hungaria illustrata] Hungaria illustrata hoc est brevis sed Methodica > 1690 5 | 2300.093 L Aufz.; eigh. Quart, 2 Seiten/Spalten Csipkés: Hungaria illustrata, Utrecht 1655 Linguae ("Lingu") 46
Hungaria illustrata hoc est brevis sed Methodyca naturae et genii linguae Hungaricae explicatio. An-Ungaros in discenda lingua ista facilitans promovens et Hungaros efficiens opera Georgii Csipkes Comarini S. Theo. Doct. et ejusdem [facultatis] in illustri schola Debrecina professoris[.] Ultrajecti ex officina Joh. [. . .] Waesberge [. . .] 1655. 12o[.] pagg. 124. Debrecin est Transsylvaniae.

Ait in praef. se librum hunc fecisse, quod esset in otio et libris careret, et haec scribere posset ex se[.]

Quidam Hungari male pro tornya turris, [. . .] dicunt torma[. . .] nasturtium[.] Vidisse se aliquando Molnari gram. Hung. sed obiter[.] Sed R. D. Stephani Gelei Ecclesiasticae Albenis gram. Hung. nondum vidisse[.]

Hungari scribunt a dextro ad sinistrum, ut orientales et Turcae[.]

b. d. f. h. i. j. k. l. m. n. o. p. r. t. u. v. z. sonant ut apud Latinos[.]

cz sonat c. tenuis sibili, ut civitas cera.

cs sonat c crassi sibili, ut ts. Vel ch Anglorum, ut Anglis church.

g sonat g durum ut g Graecum velut Gallus, Globus guberno, gy sonat g molle ut gingiva, gigas[.]

ly l emollitum, [. . .] lingua palato admota efferendum ut Talallyuk invenimus[.]

ny n emollitum, ut nyak collum[.] ö sonat o cum e, ut görög Graecus.

s sonat s durum, ut signa Gaec. [. . .] Ventus sinus[.]

sz sonat s tenue et molle per sibilum, [. . .] ut szena foenum.

ty [. . .] t. emollitum, et lingua palato affixa efferendum ut sarkantyu calcar[.]

ü [. . .] u Gallicum ut für[.] zs sonat s durissimum, [. . .] ut Sak sambucus[.]

ly et ty nunquam in principio occurunt, [. . .] tyuk et lyuk sunt ex ignorantia, dicendum tik, lik.

Paucae sunt in lingua Hungarica compositiones.

Una declinatio [. . .] casus [. . .] septem: [. . .] Nominativus, [. . .] genitivus, [. . .] dativus, [. . .] accusativus, [. . .] vocativus, [. . .] traductivus, [. . .] conjunctivus. Locativus est, cum rem super loco [. . .] esse efferimus[. . . .] Traductivus significat tendentiam rei ad terminum ad quem [. . . .] Conjunctivus casus est qui conjungit rem habentem [. . .] cum suo habito[.]

Inter modos verborum est optativus[.]

Hebraeis octo formae <ver>borum At Hungaris sunt ad decies octo 1. Vereck verbero aliquid 2. Verhetek possum verberare aliquid 3. Verem verbero hoc vel illud. 4. Verheten possum verberare hoc vel illud 5. Verlek verbero te 6. Verhetlek possum verberare te 7. Veretem facio hunc vel illum verberare hoc vel illud 8. Verethetem possum facere hunc vel illum verberare hoc vel illud 9. Veretek facio aliquem verberare aliquid 10. Verethetek possum facere aliquem verberare aliquid. 11. Verethek facio verberare te, ut verberes 12 verethetlek possum facere ut verberes. 13. Veretem, vel verettetem verberor 14. Verethetem, vel verettethem possum verberari. 15. Veretem vel verettetem facio verberari hoc vel illud (+ <das> est ut 13 +) 16. Verethetem vel verethettetem possum facere ut verberetur hoc vel illud 17 veretek vel verettetek facio verberari hoc vel illud. 18. Verethetek [. . .] possum facere ut verberetur aliquid. 19. Veretlek v. vertetetlek facio ut verbereris tu 20. Verethetlek v. verettethlek possum facere, ut verberis. 21. Verödom verberor sine verbarante externo. 22. Verödhetem possum verberari apud me sine verberante externo 23. Verödtetem ab aliquo ut verberer apud me sine verberante externo. 24. Verödtethetem possum causari ab aliquo ut verberer apud me sine verberante externo. 25. [. . .] Causo hoc vel illud verberari, sine verberante externo. 26. Verödtethetem, (+ ut 24) possum causare hoc v. illud verberari, sine verberante externo. 27. Verödtetek causo aliquid verberari (+ ut ante) 28. Verödtethetek, possum causare aliquid verberari etc. (ut ante). 29. Verödtetlek causo te ut verbereris sine verberante externo. 30. Verödtethetlek, possum causare ut [. . .] verbereris (ut ante) 31. Verekedem ago promiscue verberando in haec et illa. 32. Verekedhetem, possum agere promiscue (ut ante) 33. Verekedtetem facio hunc vel illum [. . .] agere (ut ante) 34. Verekedtethetem possum facere hunc vel etc. (ut ante) 35 Verekedtetek facio aliquem [. . .] agere etc. (ut ante) 36. Verekedtethetek, possum facere aliquem [. . .] agere etc. (ut ante) 37. Verekedtetlek facio ut tu [. . .] agas (ut ante) 38. [. . .] possum facere ut tu [. . .] agas etc. (ut ante) 39. Verdegelem paulatim verbero hoc vel illud. 40. vacat. 41. Verdegetek paulatim verbero aliquid. 42 Verdegelhetek possum verberare paulatim aliquid 43 Verdegellek paulatim verbero te. 44 Verdegelhetlek possum paulatim verberare te. 45 Verdegeltettetem vel verdegeltetem paulatim verberari (aliquid deesse < - >) 46. Verdegeltethetem possum paulatim verberari 47 Verdegeltettem Facio ut hic vel ille paulatim verberet hoc vel illud 48. [. . .] possum facere etc. (ut ante) 49 Verdegeltetek Facio ut aliquis verberet paulatim aliquid 50. Verdegeltethetek possum facere ut aliquis paulatim verberet aliquid 51 Verdegeltetlek facio ut paulatim verberes. 52. Verdegeltethetlek possum facere ut etc. 53. Verdegeltetem facio ut paulatim verberetur hoc vel illud 54. [. . .] possum facere ut etc. (ut ante) 56. Verdegeltethetek possum facere ut paulatim verberetur aliquid 57. [. . .] facio ut paulatim verbereris tu 58 [. . .] possum facere, ut etc. 59. veret%-odöm fio verberatus 60 veret%-odhetem possum fieri verberatus 61. verekeddegelek paulatim ago verberando in haec et illa promiscue. 62. verekeddegelhetek possum paulatim agere etc. 63. verdegelöd%-om fio paulatim verberatus. 64. verdegel%-odhetem possum fieri paulatim verberatus. 65. vergel%-od%-om verberando jacto me 66 vergel%-odhetem possum verberando jactare me 67. Vergel%-odtetem facio ut verberando jactet se hoc vel illud 68. vergel%-odtethetem possum facere ut etc. 69 vergel%-odtetek facio ut verberando jactet se aliquid ^=70 von L überschlagen^= 71. vergel%-odtethetlek facio ut tu verberando jactes te ipsum 72 vergel%-odtethelek possum facere ut tu verberando jactes te ipsum 73 vergel%-odd%-ogelek paulatim verberando jacto me ipsum 74. vergel%-odd%-ogelhetek possum paulatim verberando jactare me ipsum 75 vergel%-odd%-ogeltetem facio ut paulatim verberando jactet se hoc vel illud. 76. vergel%-odd%-ogeltethetem possum facere ut etc. ut ante 77. vergel%-odd%-ogeltetek facio ut paulatim verberando jactet se aliquid 78 vergel%-odd%-ogeltethetek possum facere ut etc. (ut ante) 79 vergel%-odd%-ogeltetlek facio ut tu verberando jactes te ipsum 80 vergel%-odd%-ogeltethetlek possum facere ut tu verberando jactes teipsum.

Et si qua alia. [. . .] Non quaevis tamen horum usitata sunt in quolibet verbo. Sunt tamen voces revera Hungaricae, per tempora et modos secundum omnes personas conjugabiles[.]

Ex his patet a significatione quaedam verba significare actualem actionem, quaedam actualem passionem, quaedam potentiam agendi vel patendi, quaedam procurationem actionis vel passionis; potentiam procurandi actionem vel passionem[.] A subjecto ita dividuntur aliquaedam transeant in subjectum indefinitum, seu aliquid; quaedam in certum, seu hoc vel illud; quaedam in singulare quod notavimus voce tu, te; quaedam in nullum, ut absoluta < - >, aut reciproca potuissent ergo verba dividi in intranseuntia et transeuntia; et haec in subjectum indefinitum aliquid vel definitum; et hoc vel specificum (hoc vel illud) vel individuum (tu, te). Et haec varietas subjectorum cuilibet varietati significationis conbinari potest.

Haec sunt quae in hoc libro notatu digna reperi.

Videtur comparanda haec verborum varietas, cum simili, quam reperiri in <lingua> Georgiana didici olim ex diario Romano[.]

-vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.366 Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden. 8884
17979 46706 Ms 4, 470 Bl. 100 [Exzerpt aus La Brosse, Gazophylacium linguae Persarum] Fr. Joseph. à S. Angelo Carmelita >= 1684 5 | 2300.094 L Aufz.; eigh. Folio, 1 Seite/Spalte La Brosse: Gazophylacium linguae Persarum, Amsterdam 1684 Linguae ("Lingu") 500
Fr. Joseph. a S. Angelo Carmelita di< - > linguae Persicae analogiam explicans cum Europaea, (cap. 3. < - > Gazophylacii) Belgica in primis utitur. Etsi ipse sit Gallus et Italicam, Gallicam Latinam in ipso dictionario Persicae opposuerit[.]

Infinitivi Persarum desinunt in en, den, ten; Kerden facere, sac-hten, atidem facere comparativa in er bonzourcter major, beheter, melior. Divinitiva in Ke Merdeke homunculus, Zeneke muliercula. Subjicit vocabula quaedam nostris cognata: Amaril Amarres d'un navire Avani pro angari, quando cursores regii equum exigunt Asmondeh tentator vox pure Persica. Bala-c hane< - > fenestra c< - >rata, hinc nostrum balcon Bend ligamen. Bed malus bad Anglis Belgis bed. Bester pulvinar Belg. polster. Beheter melior beter. Beruder frater Belgis broeder Tazeh casa dom< - >la hortulanorum Capanek cappa[.] Cassen scutella; lingua Tolosana casso Cera quare (cur) Chizi Gall. chose res. Choda DEus, Godt Belgice[.] Ciar-tar cithara, ciarquatuor, tar fides. C-hourmend helluo Gall. gourmand. Corni cornu. Coucon cuculus[.] Croukeh [. . .] Gallina habens pullos Italice chiocca (Germ. Küken putti, Gallina glukke)[.] Dad [. . .] dedit[.  . . .] Deh, age, Gallis haida. Dendon dens. Der porte Belg. door. Dinar. denarium[.] dochter filia. Dou duo[.] Doür tour gyrus. Enderum internum[.] Forn furnus[.] Fortuneh tempestas Ital fortuna. Gaz Gaza significat proprie denarius (+ Venetis ex igna moneta Gazetta, unde nomen de la Gazette +)[.] Gens genus (Kin Sax. vet.) Gevon juvenis[.] Gigher Hepar Gallis < - > stomachus gigier. Guech < - > Italis gesso[.] Goulon gula fauces[.] Hagi peregrinus Meccae quasi agiow sanctus Ha< - > octo Belg. acht. Honer honor (kong können)[.] Jounani groag (an ionius)[] Keti quod Gall. que. Keras cerasa. Kermes < - >[.] Kissaccus (quasi inversum)[.] Lab labium. Lagiovert Azureg (an a lazuli lapide?) Lehi Polonus (an a Lecho)[.] Leien fluidus (liquidus lyv solvo, abluere, lai Occitana lingua, Gallice delayer, laßen, zerlaßen +)[.] Mader mater mazzen officina magazin mourd. est mur< - > Mourt myrthus. Mousos mus. Naf. [. . .] umbilicus[.  . . .] Nareng < - > malum. [. . .] Navad [. . .] nonaginta. [. . .] Naul [. . .] naulus. Ne [. . .] non. [. . .] Nist [. . .] non est[.  . . .] Nom, [. . .] nomen. Nou [. . .] novus[.] Nuxun [. . .] noxium, Oukianous [. . .] Oceanus. [. . .] Pah [. . .] pes. [. . .] Pars [. . .] pardus[.] Pah-zeher [. . .] bezoar sonat contra venenum. [. . .] Peng [. . .] quinque. [. . .] Perper [. . .] portulaca [. . .] Gallice pourpie. [. . .] Piadeh [. . .] pedes, peditis. Pialeh [. . .] crater, [. . .] phiala. Pol [. . .] pons. [. . .] Qaza [. . .] casus. Quafa [. . .] occiput Belgis Kuffe. Quernas [. . .] cadaver karonje Belgis. Richeh [. . .] radix. [. . .] Rustai [. . .] rusticus. Saboun [. . .] sapo[.  . . .] Salata, [. . .] salata. Sagallat [. . .] ecarlate. Sapor [. . .] sonat Regis filium lingua [. . .] Parthica Nam [. . .] ciah [. . .] est rex et [. . .] pour [. . .] filius (por antiquum Rom. pro filio) quod hodie vocant ciah-zadeh[.  . . .] Scia mat [. . .] Arabice rex mortuus est (mattar Hispanis, mactare +)[.] Scherbet [. . .] sirupum. Schesh [. . .] sex[.  . . .] Seft [. . .] durus, Angl. soft (mollis, Germ. Saft, sapa, unde et sagio)[.] Segel [. . .] sigillum. Sekkeh [. . .] domus monetara Ital. secca (zecha Venet. inde zechini)[.] Setarch [. . .] astrum (asteostern) Sfengi [. . .] spongia. [. . .] Sineh [. . .] sinus. [. . .] Tas [. . .] crater Gallis tasse (+ talia ob oriente, ut geule dans le blason)[.] Tebl [. . .] tympanum. [. . .] Tafteh [. . .] punnus sericus (unde taffetas)[.  . . .] Tamboureth [. . .] tympanum. [. . .] Tou [. . .] tu[.] Toun [. . .] copula balnei quasi [. . .] tonne[.]

Pauciora haec sunt quam expectabam sed puto autorem <tantum> superficiem in his attigisse. Aliter judicabat Elichmannus[.]

Cienin derzemin keder asmon, in terra sicut in coelo. As< - > coelum, zemin terra. Same terra in lingua Lettica et aliis Scyticis. C-hoda aferedigar asmon ve zemia, DEus creator coeli et terrae. Asmon est a Sharaim.

Credo in <vecondilo> lingu<o> plures fore consensus, ut quod zeneke muliercula[.]

Verum quidem est (ait autor Gazofylacii Persarum linguae, in clavi seu Gram. cap. 2.) quod moderna Persarum lingua, quam [. . .] Parsi vocant innumera etiamnum vocabula Arabica sibi asciscit; [. . .] antiqua vero sive Parthica lingua, quam [. . .] Foursi vocant, et a moderna differt uti Gothica lingua (autor fuit Tolosanus et per Gothicam intelligit veterem Gallicam) a moderna Gallica, solos characteres Arabicos mutuatur[.  . . .]

Lingua Heroum sive Moganorum, [. . .] qui nunc in mapalibus [. . .] (sous les tentes) [. . .] degunt [. . .] (gente campestre) [. . .] circa Xirwan [. . .] (Scirwan) [. . .] quae olim in Persia ante eam qua jam est obtinuit. Dicta ab Athletis Heroicis id est Regibus suis qui tales habentur in libro scia nomeh [. . .] ita dicta: [. . .] pehelvi [. . .] (in questa lingua e scritta in versi la vita di quei Ré nel libro famoso chiamata cia-nomeh)[.  . . .]

La Bellezza de Persiani Moderni proviene d'una infinita di schiavi Georgiania di l'uno et l'altro sesso. Gli antichi Persiani chiamati Gaur adoratori del fuoco, [. . .] per non essersi mescolati con altra gente sono ancora brutti come simie. Gazofyla. ling. Pers. v. Georgiani[.]

Quod Persis garm, Germanis gram; Persis garb, Germ. grab. Pi< - > or de orig. <Germ.>

-vgl.Luckscheiter, Schriften zur Sprachforschung, S.366 -L: Histor., polit., philol. Schr. Leibniz' Handexemplar des exzerpierten Werkes konnte noch nicht gefunden werden. 17979