Olim prima Belgica habuit Metropolitam Trevirensem prima Germania Moguntinum [. . .] secunda Coloniensem [. . .] per utramque postea Germaniam jus Metropoliticum exercuit Episcopus Agrippinensis. Denique cum Colonia laboraret interpontifico utraque Germania [. . .] Trevirensi attributa est. Sub Clodovaeo magno factus est Wormatiensis utriusque Germaniae Metropolita [. . .] octavo demum seculo dignitatem Metropoliticam recuperarunt Moguntini et Colonienses ut ibi dice< - > Lecointius ad ann. 563.

In Gregorio Turonensi quaedam interpolata vid. Cointius annal. 755. pag. p. 518[.]

Inter eos qui cognationem spiritualem quam vocant contraxere, nulla esse matrimonia aut etiam prohibenda novam doctrinam esse statuit Cointius Annal. Franc. 755. § 161. ubi fabulam esse contendit, quod Audovera regina a Chilperico repudiata sit quia a Fredegunda persuasa, filiam de sacro fonte suscepit; et haec illi in thoro successit uti narravit Anonymus de Gestis Francorum quem Aimoinus est secutus. Ait Cointius ex Greg. Turon. pendit Galiswindam filiam regis Wisigothorum Brunehildis sororem super inductam Audoverae lib. 4 c. 28. Praeterea Chilperici avo hoc jus nondum fuisse in usu. Lex Augustini Epistola 23 ad Bonifatium Episcopum apparere parentibus licuisse liberos suos e baptismate suscipere. Serius Synodus Moguntina 813 sub Carolo M. canone 55. constituit: nullus proprium filium vel filiam de fonte baptismatis suscipiat, nec filiolam nec commatrem ducat uxorem, nec illam cuius filium et filiam ad confirmationem duxerit. Ubi autem factum fuerit separentur. Idem canon est in capitularibus centesimus libri 5ti. Citatur ab Yvone (parte 9. c. 83) ex concilio Triburiensi, sed in marginali notatiuncula secundo Moguntinae restituitur. Alius est apud Gratianum c. 30. q  1. < - > ex posteriore Concilio Moguntiacensi quod praesente Ludovico Imp. Caroli M. filio ipso Lothario Augustis 828 est celebratum in claustro S. Albani cuius alias canones non extant. ubi <mutatur> quod est in Carolina synodo et habetur cap. 10. his verbis: Si unus aut alter ex industria fecerint ut filium suum de fonte suscipiant, ut dissidium fiat . . . tale consilium damus, si innupti manere voluerint bonum est, sin autem, gravis poenitentia insidiatori injungatur, et simul manentibus et si supervixerit praevaricator conjugii, acerrima poenitentia mulctetur, et sine spe conjugii maneat. Anterior tamen synodis Compendiensis sub Pipino Rege, in qua statutum, [. . .] ut si quis filiastrum aut filiastram ante Episcopum ad confirmationem tenuerit, separatur ab uxore sua et alteram non accipiat.

De Dagoberto II. ex Hibernia revocato, et S. Irmina ejus filia; Le Cointius 755. § 168. contra quendam qui Dagobertum II. ab Hadriano Valesio erutum, impugnabat. Is Dagobertus II. fuit fundator Coenobii Weissenburgensis, non magnus ut vulgo.

Quidam volunt qui Pipinum non pontifici Romanae Ecclesiae, sed Romanis id est Romanae Reipublicae restituisse, Exarchatum hoc de sua potestate < - >. alioquiquod fructum at proprietatem <antiret>, Stephanus Ep. S[ecun]dus Ecclesiae suae <petit>. Notandum tamen quod ibidem his verbis utitur: petimus [si] praedictus Desiderius justitiam sanctae dei Ecclesiae [-] Reipublicae Romanorum et beato Petro protectori tuo restituerit . . . Jubeas in id quod petiit suas a deo inspiratas aures inclinare unde <apparet> supremum dominium <fuisse> Romanorum < - - >[.]

Francorum Reges si quae loca vel opida suis ditionibus ex vicinis diocesibus adhuc erant ea non patiebantur exteris amplius Episcopis subesse. Quapropter post Segusianam vallem Guntrammo ab imperatore cessam, parochias Segusienses quae prius ad diocesem Taurinensem pertinebant, Ecclesiae Mauriennensi subjecit quas Ursicinus Taurinensis Episcopus postulavit ut patet ex Epistolis Gregorii Magni lib. 7 epp. 121. 122. ed. vulgo redditas autem fuisse non patet. Cointius ad 756. §. 19.

Labbaeus Tomo 2. Bibliothecae pag. 733. edidit ex Codice S. Martini Masciacensis pervetusto breves Francorum annales ab anno Christi 726 ad 796. Adjectae sunt eisdem annalibus notatiunculae manu perinde antiqua ubi: anno 756 anno 5 regnante Pipino rege obiit Wicterbus Episcopus et Abbas S. Martini, fuit autem Baugoarius genere Heilolvingus senex et plusquam octuagenarius, usque ad id tempore sedebat propria manu scribens libros. Id est fuit Bajoarius de gente Agilolfinga.

Cointius ann. Ch. 756. §. 33 haec habet et suspicatur fuisse Episcopum regionarium in Bajoaria ut Ethnicis Evangelium praedicaret, et annis fessum apud Turonenses Abbatem factum. Nam in multis Augustanorum abbatum Catalogis ponitur S. Wicterbus seu Victerbus. (+ puto esse vocem Biderve id est probus, unde Biderveman seu Biderman +)[.] Brusch. T. I. Episc. German. Bucelinus part. I. Germ. sac.

Theodericus Abbas S. Trudonis scripsit orationem in laudes S. Rumoldi, quam in ejus festo pro concione recitavit, quae extat apud Surium 1. Jul. unde apparet fuisse Rumoldum ex Hibernia ortum, relicta patria Romam ivisse et in reditu susceptum a Adone Comite et uxore ejus Elisa. Ecclesiam apud Mechlinianam plantasse <ita> Molanus ex Theoderico cujus verba sunt: (Rumoldus Gallias <ingressus>). in eas occidentalium partes deponit qua Scaldis fluvius aestum maris in Ruperam usque (Le Rapel NB. an haec vox rapellae et alibi? +) remittit[.] Locum incolae Mechliniam dicunt propter maris Malinam et Ledonam, quae certis temporibus cum cornicularibus lunae consonantia nunc laccessum faciunt (+ nunc recessum +) nec ultra quam huius loci fretum vel damna vel lucra sua commutant. Molanus putat a Lida seu Lidora nomen habuisse Liram olim Lidam, quae duabus leucis a Mechlima in boream abest.

Circa 756. Arabes Hispaniae excusso (ob <fanum>[)] jugo Elmacinus vocat Dominum sibi sumsere, hunc Rodericus Toletanus c. 18 et alii nostri vocant Abderramen. Dicitur 33 annis regnasse, Mariana lib. 7 c. 6, ascribit anno, Arabum imperii centesimo 42do, salutis septigentesimo quinquagesimo nono.

Anno dominicae incarnationis 757 Constantinus imperator misit Regi Pipino inter caetera dona organum, quod antea non visum fuerat in Francia. Annal. Metens. Haec munera ad Pipinum in Compendio villa pervenerunt ubi tunc populi sui generalem conventum habebat Annal. Laurisham.

Autor vitae Virgilii Salisburgensis Episcopi. Coeperunt Hunni eosdem Quarantanos hostili seditione graviter affligere fuitque Dux tunc eorum Boruth nomine, qui Hunorum exercitum contra eos videns interim Bavaris nuntiare fecit rogans eos sibi in auxilium venire. At illi cum magna festinatione venientes expugnaverunt Hunos et obfirmaverunt Quarantanos servitutique (+ id est vassalagio +) eos Regum subjecerunt, similiter et confines eorum[.] Duxerunt inde obsides secum in Bavariam inter quos erat filius Boruth, nomine Karastus, quem pater ejus more Christiani nutriri et baptizari postulavit, quod ita factum est. similiter de Chettumaro filio fratris sui fieri rogavit. Haec autor. Haec Brunnerus lib. <5.> p. 12 et Adelsreiter p. 1. lib. 7. nn. 39. 40[.] de Regibus francorum interpretuntur, et Brunnerus rationes effingit Bavaris quibus persuaserint Carantanis <ut> se Francis invictis submitterent. Haec ex eis Cointius ad 757. 9. 12. <44>. Sed ego credo non alios hic intelligis reges quam Bajoariorum; Karastus successit Boruhtio, et ipsi Chettumarus cuius ducatum protendit autor vitae S. Virgilii usque ad locum ubi Travus influit Danubium. Sed quod Cointius ibidem suspicatur. In iisdem locis fuisse Samonis regnum, qui Slavos ab Hunnis liberavit, non aeque certum est, potius eum regnare in Moravia vel Bohemia.

Regulam Chrodegangi Metensis Episcopi canonicis praescriptam ex Codice M[anu]s[cript]o Bibliothecae Heidelbergensis in Vaticanam translato edidit Labbaeus in ultima ed. Conc. post Aquisgranense Concilium 816. collatum ex apographo ex Codicibus Andegavensi et Fiscanensi et excusso Dacherii T. 1. spicil. suspicatur ibi Labbaeus praescriptum solis Metensibus, postea alios <detractis> quae ad Metenses pertinebant aut <immutatis> communem regulam fecisse. Sed sententia Cointii est ex M[anu]s[cript]o Codice qui est p. Rich. Simonis ubi: Incipit prologus Regulae Canonicae juxta Romanam Ecclesiam, quod Joh. Morinus Roma abtulit, ibi <omnia convenire> cum Chrodegangi regula, nisi quod ex[em]plaribus plerisque adjecta sunt quaedam ex synodo Aquisgranensi 816. <Iterum> Chrodegangus eam Romae attulit tantumque Metensibus suis accommodavit. Haec est opinio Cointii ad 757, N. 34. Haec sententia Chrodegangum plagiarium facit. Nam sibi attribuit in prologo, volui inquit, necessitate compulsus parvum decretulum facere etc.

Ipsa regula bonam partem ad verbum sumta ex regula Benedicti.

Computationis graduum is modus in Canonibus conciliorum apud Francos, ut quasi duplex propinquitas conciperetur, tanquam duo possent unus in tertio alter in quarto gradu sibi pertinere. dicendum erat stipiti communi. Sic [in] primo canone synodi Compendiensis ann. 757. Si in quarta progenie reperti fuerint conjuncti non separamus, in tertia vero si reperti fuerint, separentur. Et eos qui unus in quarta alius in 3tia sibi pertinent, et conjuncti inveniuntur separamus.. Ridiculus loquendi modus quasi qui Hanoveram Hamburgi octodecim, Hanoveram Hamburgo septendecim <leuces> distare diceret.

In Synodo Compendiensi sub Pipino 757. [-] can. <8.> si quis homo habet uxorem legitimam et frater eius adulteravit cum ea ille frater vel illa foemina qui adulterium perpetraverunt, interim quo vivant, non habebunt conjugium [. Ille] cuius uxor fuit potestatem habet accipere aliam. Legitur in capitulis Regum Franc. lib. 9. c. 19. Haec tertia < - > omisit parte 8. cap. 256. quia non amplius [-] disciplinae <lo - bant> divortia <Cointium> vidi <hunc> interpretari post mortem uxoris.

In Synodo Compendiensis sub Pipino 757 de divortio ob lepram can. 16. ita legitur: si vir leprosus mulie[rem] habeat sanam, si vult ei donare commercium ut accipiat virum, ipsa foemina si vult accipiat: similiter et vir. scilicet vir sanus si mulierem habeat leprosam. Notandum ast quibusdam canonibus <ascribi> Georgius Episcopus Romanus et Joannes Sacellarius sic <scussere>. Item Georgius assensit. Et notandum assensisse huic Canoni qui est 13 si quis vir mulierem suam dimiserit et dederit commeatum pro religionis causa infra Monasterium deservire aut foras monasterium dederit licentiam velare, sicut duximus propter deum, vir illius accipiat mulierem legitimam. similter et mulier faciat Georgius consensit. Unde colligo ver[a] divortia tunc etiam Romae adhuc non plane fuisse rejecta. Nam Georgius <fecit> ex Episcopis Cardinalibus, ut apparet, legatus nempe Romani Episcopi.

Epistola 28. Codicis Carolini, quam Paulus Papa ad Pipinum scripsit, obscurior est et depravata vid. Cointius ad 757, § 96.

Conferatur nostro Ex Cointio optime illustrabimus has Epistolas.

Paulus papa duas Epistolas contrarias scripsit ad Pipinum nempe Ep. 29. petit a Pipino ut obsides restituat Desiderio, quia tunc sit Immolas redditurus. Sed in Ep. 15 contrarium petit et apparet aliud publice aliud occulte scripsisse. Vid. Cointius 757 §. 102. fin.

Le Cointius ad 757. §. 107, in nostras manus devenit Manuscriptus Codex de honoribus Ecclesiae Brivatensi S. Juliani collatis in quo chartae reperiuntur 449. quae numero est vicesima sexta legitur facta mense Septembris, XII anno, Domino Wayfario principe nec ullam Pipini Regii nominis notam praefert.

Apud Goldast in Alam. T. 3. est charta [quaedam], Podalus quidam dedit Ecclesiae constructae in honorem Sancti Gallonis ubi Audomarus Abbas praeesse videtur . . . Ego Podalus donationem hanc a me [-] scribere rogavi. Ego Arnulphus rogitus (+ id est rogatus hinc <italis> hodie diplomata rogiti +) anno sexto Pipini regis die Mercurii XII. Cal. Januar. Scripsi et subscripsi id est die vicesima prima Decembris anno Christi septingentesimo quingesimo septimo qui proditus fuit litera dominica. <NB> Ergo conventus mense Martio successione celebrat in quo Pipinus rex elevatus est anno Christi 7[57] consignari debet Cointius 757 § 108.

De Lutgero et altero ejus successore Altfrido Cointius quaedam 758 §. 20.

Apud Frisios permissum erat necare infantes recens natos si nondum aliquid gustassent[.] Itaque cum Nothrado Ludgeri avo materno nata esset Liafburga puella, mater Nothradi irata nurui quod tantum filias pareret, jusstit puellam antequam lac suxisset in situlam immergi et suffocari. Sed cum puella manibus situlam teneret, nec statim mergeretur, mulier vicina lictoribus eam eripuit, et in domum suam currens, puellae paulum mellis dedit, quod cum <insenti> lictores vidissent, jam occidere ausi non sunt. Liafburga fuit mater Ludgeri, et Hildegrimi. Haec narrat Altfridus in legibus Frisonum titulo 5to, ubi [agitur] de hominibus qui sine compositione (+ impune +) occiso ponuntur qui fanum effregit, et infantem ab utero matris sublatum enecat. Cointius 758. n. 34 putat <regem> a gentilibus < - tum> Ego . . . [daraufhin 3 Zeilen unlesbar]

Nota mente, et notamment Gallice, vel notamente ita Latinum nota mente accipit Stephanus papa vel qui autor est narrationis antiquae quae ei attribuitur de miraculo sanationis suae, cum apud S. Dionysium in agro Parisiaco aegrotaret anno 754, et oraret in Ecclesia S. Martyris subtus campanas; atque ibi Petrus et Paulus ei apparuissent. Vidi (inquit) ante altare bonum pastorem Dominum Petrum, et Magistrum gentium Dominum Paulum, et nota mente illos recognovi de illorum surtariis.

surtariis Baronius et Bonius interpretantur scutis in quibus pictae imagines et ita quoque in glossario Spelmannus[.]

Warinus et Ruadhardus [. . .] tunc temporis (Pipino I. Rege) totius Alemanniae curam administrabant. Walafridus in vita S. Othmari cap. 4.

Theodonem Bajoariae duce[m] Le Cointius narrans caedem Emmerani Ratisbonensis Episcopi, et passim alias pro simpli[ci] <habet> gubernatore Bajoariae credo quia ab autore vitae S. Emmerani dux seu gubernator nominatur[.] Idemque passim inculcat autor. Sed duces Baioariae rem publicam suo arbitrio administrare Francorum licet majestatem comiter agnoscentem. <indicia> multa sunt. unum exemplum evidens dabo; ex Paulo Diacono lib. 6 Gest. Long. Ansprandus ex Longobardia pulsus novem annis in Bojoaria exulat, tandem adductis Theodeberti ducis copiis ad Ticinum pugnat cum Ariberto Rege, qui Aribertus rebus desperatis cum thesauro in Franciam fugere cogitat. Quod profecto minime fecisset, si Bajoarii auspiciis regis Francorum in expeditionem venissent. Bajoarios itaque hostes habuit, Francos amicos. Certo argumento, non semper eosdem utrisque tunc fuisse hostes et amicos[.]

Annal. Met. ad 741 dum Karolus se aegrotare cerneret, congregatis in unum omnibus optimatibus suis principatum suum inter filios suos aequa lance divisit[.] primogenito suo Karolomanno Austriam, Alamanniam, Turingiamque subjugavit[.] Filio vero juniori Pipino Neustriam, Burgundiam, Provinciamque concessit. Ubi Bajoariae et Aquitaniae nullam mentionem fieri notandum quod illa suos duces habent, qui eandam sibi quam majoresdomus potestatem vindicabant.

De variis Alemanniae seu Sueviae ducatibus LeCointius ad ann. 712. n. 2. add. ad ann. 693 add. Vales. <rerum Franc.> lib. 24 ad 720. vide de ducibus Alem. Cointius 721. n. 82. Cum Pipinus major domus autoritatem sibi nimiam arrigaret Gothofridus et post eum Willarius Suevorum duces ei parere nolebant. Coint. ann. 709. n. 1. 725. n. 29. add. 710. n. 1. 701. n. 2. 712. n. 1. 730. n. 3. suspicor alios Alamanniae tunc alios Sueviae duces. Alemanni trans Rhenum <magis>. vid. < - > 901 etc. Alemanniam < - > circa Moenum et Nicrum quae et Francia orientalis cum ducis titulo tenuit Gosbertus, ex actis Kiliani, circa 688. 689. quatuor duces, ex ea stirpe Ruod, Hetanus senior, Gozbertus et Hetanus junior: continua <successione> filiorum in locum patrum Reliquae Alemanniae (Sueviae) praefuit Godefridus qui < - > pro Theoderico III. contra Pipinum Heristallum. Conf. < - > lib. II. c. 2

Invenio fuisse duces vel < - > Sueviae Bertoldum et <Werin> deinde Godefridum. Hunc secuti deinde sunt Wilarius, Lantfridus, Theobaldus, Wattilo <Atii> et serius Athico dux cuius filii Ethico et Adalbertus. Ethico in <Etenheminster> Sueviae habitavit. Adalbertus in loco Konighouf curia regia, quae hodie inter Argentoratum.

Miror Lecointii docti alias viri audaciam, qui referens Canones Concilii Vermeriensis sub Pipino 753, addit quae ibi non extant, imo quorum contrarium manifestum est. Canon. 2dus: si aliquis cum filiastra sua manet, nec matrem nec filiam ipsius potest habere, nec ille, nec illa aliis se poterunt conjungere. Attamen uxor ejus, si ita voluerit, si se continere non potest si postea quam cognoverit quod cum filia ejus vir fuit in adulterio Carnale commercium cum eo non habet, nisi voluntate abstinet potest alio nubere[.] idem Burcardus lib. 10. cap. 10. Le Cointius sic interpretatur: permittit canon ut post mariti mortem alii nubat. Et Canone 5. si qua mulier mortem viri sui cum aliis hominibus consiliavit et ipse vir ipsius hominem se defendendo occiderit . . . Ille vir potest ipsam uxorem dimittere et si voluerit aliam accipere, idem Burcardus lib. 6 c. 41. Ibi rursus autor aliam si velit ea mortua sibi potest uxorem sociare. Ridicule, quasi an ea mortua in quaestionem cadere queat. Canone 9. Si quis inevitabili necessitate cogente in alium ducatum seu provinciam fuerit, aut seniorem suum cui fidem mentiri non poterat secutus fuerit, et uxor eius cum valet et potest amore parentum aut rerum suarum eum sequi noluerit, ipsa omni tempore quamdiu vir eius quem secuta non fuit si vivit, semper innupta permaneat. Nam ille vir ejus, qui necessitate cogente in alium locum fugit si se abstinere non potest, aliam uxorem cum poenitentia potest accipere. <Yvo> pont. 8 x. 189. et Gratianus 34 q. 2 c. 4 hunc canonem <retinere>. Sed Regino lib. 2. c. 124 et ex eo Burcardus lib. 9 c. 54 referunt verbis quibusdam notatis. Noster rursus praeter mentem autorum et rei naturam mortua uxore posse aliam ducere, quasi illa de eo quaestio esse possit.

In Epistola Leonis papae ad Rusticum Narbonensem Episcopum cap. 5. Ancillam a toro abjicere et uxorem certae ingenuitatis accipere non duplicatio conjugii sed profectus est honestatis. Hoc responsum Monasterio Britanniaco dedit Stephanus papa (+ puto II.) cum ad Pipinum Regem venisset in Franciam 754. (+ Ego hinc colligo errare eos qui putant Carolum magnum non nisi defuncta uxore inferioris gradus seu concubina duxisse legitimam +)[.]

Inter responsa, quae Stephanus papa ad Pipinum veniens 754. Monasterio Britanniaco dedit, resp. 12 habetur licere per necessitatem cum concha aut cum manibus infanti in infirmitate posito aquam super caput fundere, et baptisma hoc si in nomine sanctae Trinitatis fiat firmum esse. Nempe tunc adhuc immersione baptizabant.

Ludovicus pius patri suo Carolo cognomentum Magni tribuit in Epistola ad Hilduinum Abbatem S. Dionysii apud Sur. 9 octobr. et Sirmond T. 2. Concil. Gall. ubi ait Pipinus . . . ad altare S. Dionysii a papa Stephano dedicatum (Pipino) intra sacra missarum solemnia una cum duobus filiis Karlomanno videlicet et divae memoriae domino et genitore nostro Karolo jure praenominato Magno ab eodem Apostolico papa in regem Francorum unctus superni muneris benectionem accepit.

Genuinum Bedae martyrolog. quod ad nostram aetatem latuerat in anno 1668 edidit primum Henschenius praefixum secundo Tomo sanctorum Martii, communicatum a D[omi]no Bouhier senatore Divionensi. Le Cointius ad 708. n. 18.

Historia S. Suiberti quae Marcelmo vel Marcellino tribuitur, non plane spernenda, etsi a recentiore interpolata. Cum interdum appareant magna indicia autoris rebus vicini. Ut cum in characteribus chronologicis exacte conveniunt, exemplo est Wilebrordi cum sociis adventum in Frisiam anno scilicet ab incarnatione domini sexcentesimo novagesimo, pontificante Romae Apostolico viro sancto Sergio papa anno suo 3tio, imperante piissimo imperatore Justiniano ac regnante in Anglia glorioso Alfrido Rege Northumbriorum . . . Episcopante in Ecclesia Coloniensi Aldewino X. Episcopo ejusdem Ecclesiae, legit Cointius Episcopante . . . X anno Episcopatus ejusdem Ecclesiae aut tale quid Vitam Suiberti Surius publicavit I. Martii Marchelinum Wilebrordus educavit dictus est a posteris Marcellinus nomine ad Romanam speciem aptato, utque ita in martyrolog. Rom. celebratur pridie Idus Jul. Alii existimant Historiam Suiberti suposisse, a Neoterico interpolatam. alii foetum recentioris arbitrantur antiquum mentiti. posterior opinio ait Le Cointius (ann. 689. n. 1) nobis nimis austere videtur. Tot mendis scatet, ut Henschenius ad Kalendas Martias a suo opere resecuerit, imitatus Jo. Colganum qui idem fecit in S. Hibern. illi tamen scriptioni (qua rare et caute nos usuros profitemur) autoritatem Beda presbyter, Paulus Diaconus aliique probae notae scriptores conciliant Cointius d. l. Sed ego reperio <rebus> Bedae lib. 5 c. II exscribere, cum de Radbodo citeriore Frisia pulso.

Beda lib. 5 Hist. Eccl. c. 10 . . . venerabilis  . . sacerdos Ecgbertus (autor (Historae Suibertinae, falso facit AEp. Eboracensem) quem in Hibernia insula peregrinam ducere vitam pro adipiscenda in coelis patria retulimus proposuit animo pluribus prodesse, id est inito opere Apostolico verbum dei aliquibus earum quae nondum audierat gentibus evangelizando committere. quarum in Germania plurimas noverat esse nationes a quibus Angli vel Saxones qui nunc Britanniam incolunt genus et originem duxisse noscuntur, unde hactenus a vicina gente Britonum corrupte Germani nuncupantur. Sunt autem Fresones, Rugini, Dani Huni, antiqui Saxones, Boruchtuari etc. Haec Beda. Hic mirum quid Huni. Vetus versio Anglo-Saxonica eadem habet. Neque enim in unquam alibi commemorantur in his oris. Equidem Hunesruck est in Saxonia non procul Corbeja, sed neque ea regio vicina mari, neque opinor nomen hoc a populis habitantibus sed a locorum quantitate, < -am> et Hunes su[-] hodieque inter Rhenum et Mosellam. Remagitanti < - > habitatores esse ad Huntam vel Hunmam fluvium. qui saxonibus Frisiisque vicini <his> id est Diepholtani et Oldenburgii. Frequentissim Saxonibus nostris elidere t, d, vel f, et aemulare relento h. Et in conveniente vocabulo in qui Germani superioribus Hunde ipsis Hunnes <fin- > pro finden winhen pro winden, <bannus bando>  

Frisiorum regnum Oceano adjacebat et a Rheno ad Eidoram usque amnem protendabatur. Citerior Frisia intra Rhenum et Flevum. Hunc Pipinus Radbodo ademit. Autor vitae Suiberti de Pipino circa 690. quia nuper citeriorem Frisiam expulso Ratbodo rege ceperat. Ibi Wiltaburgum, seu Trajectum certe Diaconus lib. 6. c. 3. Hist. Longob. de bello cum Radbodo et Beda lib. 5 c. 11 eisdem verbis: quia nuper citeriorem Frisiam expulso Ratbodo Rege ceperat. Sed cum autor Sudibertinorum retineat verba Bedae, non credibile est fuisse Marchelinum. Neminem Willibrordi vita ibi (in Dania) tum ut fertur regnabat Ongendus homo omni fera crudelior etc. Willebrordus reversus in cuius comitatum Suibertus, in se commisit (rediens a Danis ad Francos) pervenit in confin[i]o Frisonum et Danorum, in quandam insulam, quae a quodam deo suo Fosite ab accolis terrae Fositesland dicebatur, quia in ea ejusdem dei fana fuere constructa . . . parvipendens stultam loci illius religionem vel ferocissimi Regis (Radbodi) animum <Simul> Altfridus in vita Lutgeri. Insulam Circinici. Heligarland quidam dat lant to Borsten[.] v. Henschen not. ad vitam Ludgeri d. 26. Martii.

Odilia patrem habuit Athicum seu Ethicon, avum Leutharium duces Alemanniae, fallunt qui proceres illos Austrasios cum Neustriis confundunt Athicum cum Adalarico, Leutharium cum Leudessio, Erchinoaldi filio. Leuthariis regnantibus in Austrasia Sigeberto III. Clodovaeo II. Clotario III. et Childerico II. dux Alam. fuit eique successit Athicus < - > Childerico II. Austrasiae tum rege, qui regnavit in Austrasia ab an. 660 ad 673. Haec Le Cointius 690. n. 51. ubi plura. de eius obitu idem 765. n. 61 certe major fuit plura centenaria.

Erchambertus cum Francia Rege destituta esset et Carolus (Martellus) major domus vices regis ageret Breviarium Regum Franciae et majorum domus conscripsit. In ea lucubratione ut adularetur Carolo Regnum ambienti reges qui post caedem Bertharii majoris domus regnarunt seu post annum 687 iniquiore stylo carpsit. ut jam ad illum annum observavimus. Ex hinc inquit Reges nomen non honorem habere coeperunt. Quibus tamen ubi constititum fierat, victus erat exuberans, custodiaque jugis erga illos habebatur, ne aliquid jure potestatis agere possint. Haec ille. sed falso. licet Eginhardus in vita Caroli M. similia Annal. Fuld. ad. 751. et monachus Metensis (qui desinit 993) ad 692. Monachus Egolisinensis qui post Eginh. vitam Caroli M. scripsit: post hunc vero Dagobertum (juniorem filium Childeberti junioris) defecit genus regale a prudentia. Eadem prorsus Anonymus autor vitae S. Genulfi lin. 2. 4. Sed Monachus Metensis. Et Fulramus Abbas Lobiensis (qui obiit 990) cap. 2 de gestis Abb. Lobiens. incipit a praelio quo Theodericus cum Berthario Majore domus a Pipino victus in Textricio. < - > Theophanes in Chronogr. de Francorum regibus potiorum <instar  - > tergum habuisse. Fabulosam esse regum ignaviam ostendit non male Cointius ad 992. n. 7 sqq. ubi et singulos <per - it>.

[- - -]< - - -  1000 inst>

Vitam S. Odiliae ineditam habuit Cointius sit passim diversam ab ea cujus fragmenta habuit ediditque P. Vignerius. vid. Coint. ad 700. n. 33. Idem ad 690. n. 50. Vitam S. Odiliae in duobus codd. Ms. legimus. sed is cujus fragmenta edidit Vignerius fuit Odiliae ipsi synchronus vid. Coint. 690. n. 64.

Triplex Isalae nomen: Isala, Nabalia et Flevus, pro Isla quidam mediae aetatis dixere Islam et Hislam. Pro Nabalia Nabiam dixit Pseudomarcellinus cum de sanctis Evaldis sermonem faceret. Isala in Westfalia scaturit aquis ex Rheno per fossam Drusianam augetur ad opidum Doesburg. lege Jacobum Revium lib. 1 Daventriae illustratae. Hae Cointius 702. n. 25. An hinc dea Nahabunia nempe a Nahali qui oppositus Vahali. Caeterum nusquiam Isalae datum nomen Salae quod fingunt recentiores qui ibi legem salicam quaerunt.

In Actis S. Wulfranni insertum est Radbodum Regem pedem ex baptismo retraxisse; quod intellexit majores suos incerto quod promittebatur Uulfrannus non esset. Sed autor ipse ait: ut ferunt. Praeterea videtur interpolatio. Nihil de Uulfranno in Alcuini vita Willebrordi qui de congressu regis cum Willebrordo.

Apud Trithem. compend. Annalium < - > Regium diploma de fundatione monasterii S. Petri in Erpfurdia datum dom. incarn. 706. Trithemius ipse commentitium cur sit ra[ti]o[n]es adducit. monasterium est recentius anno non convenit indictio 9. nec nomen Dagoberti Regis, nec praesentia Richberti seu Rigeberti praesulis monasticis. Alias Sigebertus qui Richberto successit saepe cum eo confunditur.

Pseudomarcellinus Swibertum venisse ad Boruchtarios 705. c. 19. per biennium inter eos moratum c 21. donec exortum inter Saxones et Boructuarios bellum. De hac re Beda lib. 5. c. 12. Suibertus incepto Episcopatu de Britannia ingresso ad gentem Boruchtuariorum. Sed expugnatis mox Boruchtuariis a gente antiquorum Saxonum <dispersi> sunt. Jam Swidbertus <consecratus> ex Beda 643. obiit 913. ex Annal. Petavianis. Haec ergo alio tempore acta

.

Vetus Ratingen in quo belli causa inter Saxones et Boructuaribus nati causa datum erat provinciae Boructuariorum teste Marcellino c. 221. est opidulum ducatus Moulensis non longe a dextra Rheni ripa.

Commentitiae chartae ex quibus probare < -unt> < - > ducis Burgundiae natos [- -] Pipinum Godefridum Drogonem <filii> Pipini Heristalli fiet citat <Mar-> n. 4 sqq.

Exaratum <imperatore Ludovico>[.]

Fabulosa est S. Lamberti Ep. Leod. martyrium instinctu Alpaidis quae diu ante revocata Plectrude in monasterium <fecisse> vid. Cointius annal. Tom. 4 ad 708. n. 12 et alibi et Baron. Sur.

Ecclesia Coloniensis dignitatem [. . .] Metropolitanam ut ex Zachariae papae literis ad Bonifacium [. . .] constat, [. . .] ante annum Christi 745 non recuperavit.

Pseudomarcellinus ait: defunctus est sanctissimus Swibertus Werdensis Episcopus anno aetatis suae 69. Pro Abbate dixit Episcopum, sed hinc error eorum qui Swibertum faciunt Episcopum Werdensem ad Alleram qui Episcopatus demum a Carolo M. est funda[tus.] Werda ubi Swibertus est insula Rheni hodie Werd Caesarea. Errant ergo Bucelinus et Bruschius. vid. Cointius 713. n. 8. is duo facit Swibertos unum seniorem qui obiit in Werdensi monasterio alterum juniorem qui primus Ep[iscop]us ad Aleram constitutus a Carolo M., celebraturque in variis martyrologiis pridie Kal. Maji. Sed Swibertus senior secundum Annales Petavianos obiit mense Martio. Pseudomarcellinus <Cat.> Cal. Martii feria 6ta sed hoc anno Christi 717 non consonat, ubi litera dominicalis C adeoque Kal. Mart. feria <2da>[.]

Medullam gestorum Trevirorum [. . .] Johannes Enen Teutonico sermone primus edidit [. . .] Latina [. . .] lingua donata deinde Joh. Scheckmannus anno [. . .] 1517. Cointius ann. 712. n. 17. ex Kyriandro opinor citat.

Saxones vastant terram [Hazzoariorum] 715. chronicon Fontanellense Annales Petaviani Tiliani Chronicon Sandionys. Annales Fuldenses < - > Bazzoariorum lego Hassuariorum Hassaver Hassi hodie sunt <collegendi>. Addit Chronogr. Fontanellensis poenas non multo post dedisse, terra eorum usque ad Wiseram attrita. Caeterum Saxones videntur usi occasione belli. Quod tunc inter Neustrios et Austrasios mortuo Pipino Heristalo, eo enim anno obiit Rex Dagobertus. Chronicon S. Benigni Bessuarios vertit in Baioarios. Carolus Saxones vastavit 718. Coint. 718 n. [4].

Palatiolum monasterium virginum prope Trevirim vid. Cointius 715 n. 79.

In diocesi Augustana inter Parum Paar et Gelonum Glon amnes pauperum monachorum cellam anno 718 erexit Alto vir Apostolicus qui Scotiae regis filius et Episcopus ad conversionem gentium ordinatus fertur. Haec fuit origo Wingartensis monasterii cuius primus Abbas Alto Bucelini parte 2. Germ. Sacr. in Weingarten ex eo Cointius 718. 19. et postea < - - > Altorfum in Sueviam. moniales quae ibi ad [ - - - - ].

<Francia> trans Ligerim duobus constabat <ducatibus> Aquitaniae et Vasconiae[.] ducatus Aquitaniae continebat Aquitaniam primam et 2dam. Ducatus Vascoviae Novempopulaneam. In Vita Ludovici Pii [. . .] Aquitania per Garumnara a Vasconia separatur. nam ibi [. . .] dicitur Carolus M. [. . .] transiisse Garonnam fluvium Aquitanorum et Vasconorum conterminem quam regionem <atque  - alensis> trans Garonnam Aquitaniae < - nsitur>.

Wisigothi partem Mauritaniae jam pridem occuparant a temporibus Sisebuti regis vocabant Hispaniam Transfretanam seu Tingitanam.

Prima de Saracenis victoria Europaeorum quam retulit Eudo dux Aquitaniae depulsis obsidione Tolosae Saracenis 721.

Joh. Ruger in antiquitatibus Vosingensibus de rebus S. Otiliae non pauca habet.

Serarius [. . .] not. 20. 21. in vitam Bonifacii in Eichsfeldea in monte Stuffenberg fuisse idolum cui nomen Stuffo, Bonifacius idolum confregit, et aediculam in vertice montis construxit. Inde progressus [. . .] in Gottingense territorium, [. . .] ubi hodie Hardesianum opidum, ne fortunae idolum displiceret a furente paganorum multitudine prohibitus est, et Gottingam versus in solitudinem ubi nunc Weenda pagus venit. ibique pernoctavit, et in honores S. Petri, ut postea factum, [. . .] sacellum erigi voluit. < - > vix credo. Wisurgo transgressu certe. <Propones> solum cis Wisurgim vastat.

Origo Monasterii Ordorf ad Oraham fluvium autore Bonifacio vid. Othlon lib. 1 c. 29 in eius vita.

Bellum Caroli Martelli [contra] Bavaros. Annalista Petavianus 725. Quando Carolus primum fuit in Bawaria et Chrotrudis (ejus uxor) moritur. Tilianus 725. Karolus primum pugnavit in Bajoaria. Et Autor Chron. Sandionysiani 725. Karolus primum fuit in Bajuaria. Et Autor Chron. Sandionysiani 725., Karolus primum fuit in Bajoaria. Et Regino Carolus X. anno regni sui cum Bajoariis pugnavit eosque vicit. Nempe regnum eius auspicatur a tempore quo exiit ex custodia. Sed Annalista Fuldensis Bellum Andegavense quod gestum 724 refert in annum 721. Deinde ann. 722. Carolus Alamannos et Bajoarios armis subegit. Anno 723. iterum Alemanni et Norici pacis jura <temerare notantur>. Sed nihil alii cis Alemannis. <Aventinus> causam putat belli quod Plectrudis noverca Caroli fugeat in Bavariam. Sed deceptus Vignero < - > Hiltrudis quam Theodoldi fratris Grimoaldi viduam cum pro uxore Grimoaldus haberet (si vitae Corbiniani credimus, Aribone Episcopo conscriptae) Carolus victo Grimoaldo et Bajoariis secum abduxit <Piltrudem> [ - ].

Ex Historia ab Anonymo jussu Childebrandi comitis fratris Caroli scripta pates cum Carolus <anno> praecedente de Raganfredo apud Andegavos et de Saxonibus triumphasset, ad Danubium accessisse. Dives Bajorenses occupasse et subacta regione illa thesauris multis, cum matrona quadam Bilitrude, et nepte sua Sonichile egressum. Sed autor non ait Alamannos in belli partem venisse. Sonichildem, Biltrudis neptem sibi sociavit Grifonis matrem futuram. Aribo dicit Biltrudem a Carolo repudiatam, sed vox aequivoca non significat a Carolo amatam, et relictam, sed neglectam. Hucbertus qui solus e Theodonis 5ti filiis supererat, totius Bavariae praefecturam suscepit.

Quo tempore Carolus in Bajoaria iterum irumpere Saraceni Annalist. Petavianus et Nazarianus.

Quod Saraceni ab Africa venissent in Hispaniam et Galliam eorum eruptio dicta est Vandalica persecutio in vita S. Sacerdotis Lemovicensis Episcopi a Bernardo Guidone scripta. Sane Vandal[orum] nomen odiosum, ut cum Greg. M. lib. [ - ] Dial. C Italiam tempore Paulini Nolensis Ep[iscop]i vastatam a Vandalis scripsit, Alaricum horum regem intellexit. Quisdam < - -> in < - > S. Petri < - >. Hucque Ebbonis Ep[iscop]i Senensis tempore gens Wandalorum Galliam vastaverat.

Anastasius in vita Greg. II. papae ex literis Eudonis Francorum ducis ad Gregorium refert. Rhodanum transire conatos Agarenos, 375000 uno die interfectos 1500 solum ex Francis. Id factum cum Hispaniam per 10 tenerent annos, sed Saraceni non carebant opus transitu Rhodiam ad invadendam Aquitaniam. Itaque quod ait Anastasius: Rhodam conabantur Fluvium transire ad Franciam occupandam ubi Eudo praeerat. Sensus est (Cointius 725. n. 16) frustra conatos in Rhonam transire <vertasse alia via>, nempe in Aquitaniam ubi Eudo praeeerat. in editione Anastasii Typogr. Reg. est: cum uxoribus et parvulis venientes Aquitaniam Galliae provinciam quasi habitaturi ingressi sunt. At Paulus Diac. lib. 6 c. 14 in gestas long. eadem quae Anastasii haec editio: post annos 10 cum uxoribus et parvulis etc. Carolus cum Eudone discordiam habebat, contra eos pari consilio dimicarunt 375 <interemere> 1500 suorum ceciderunt. Et autor Annal. Fuld. ad annum 725. 726. Saracenos ab Eudone vocatos in Rege Abdiram in Burgundiam et Pictanis, omnia vastasse. Carolus 726 occurrisse. Sed confundatur hoc bellum cum [-] quod 722. Serius inter Carolum [Eudonem] pullulavit discordia. Vid. Coint. [ - ] n. 22.

Suspicor non adeo vera esse quae de deletis Saracenis narrantur, quia Isidorus Pacensis Ep[iscopu]s. et Rober Tilet Hist. Arab. c. 13 narrant Eudonem Muniz Arabum duci filiam dedisse ob persecutionem Arabum differendam, quae postea occisus ab Abdirama Munoz. Missa est ad Africanum Califam. Et < - > Abdiramam cum videret terram suam multitudine esse repletam in Galliam transisse et Arelatum obsedisse narrat idem Robericus: ibi Galli ab eo caesi 731 eodem anno Carolus Mart. invasit Eudonem.

In Responsione, [quam] S. Gregorius II. papa dat Bonifacio, nulla sunt recepta Ecclesiae Romanae doctrinae aliena, partim laxiora, partim strictiora. Laxius est quod verum divortium consummato licet matrimonio conceditur, etsi his verbis resp. 2 si mulier infirmitate correpta non valuerit viro debitum reddere quid ejus faciat jugalis [ - - ] ille qui se non poterit continere nubat magis. Ubi Gratianus hoc sacris Canonibus < - > Evangelicae Apostolicae doctrinae penitus, inveniri adversum sed recte Glossa objicit, quod Leo IV. dicta, Gregorii minoris (II) sine exceptione mandavit tenenda I. dist. 20 c. 1. Glossa rem accipit de muliere arcta Baronius 726. p. 45 de impedimento perenni quod nesciebatur quando matrimonium contractum est. scilicet volunt matrimonium non consummatum. Sed verba in contrarium manifesta de infirmitate superveniente.

[ - - - - - - - - ] lib. 1 [ - - - - ] [patre] vel matre in infantiae annis traditos, postquam pubertatis impleverint annos egredi posse. Id hodie mitum videtur. Sed Cointius notaverat etiam id jus fuisse in Reg. S. Bened. ann. 344 n. 74. et in responsis Gregorii 726. n. 25.

De quibus ignoratur an <babtisari> Gregorius scribit Bonifacio (+  gnorabatur tunc baptismum sub conditione +).

Annales Petaviani 728. Carolus fuit in Saxonia, repone in Bajoaria nam Annales Tiliani Carolus II vice pugnavit in Bajoaria et Chron. Sandionys. 728 iterum Karolus fuit in Bajoaria Carolus tantum fuit in Saxonia 718. 720. 738. Anno 730. Carolus in Suevia contra Lantfridum eo anno obiit Lantfridus Annal. Nazarini; duo filii Theobaldus et Wentilo, successit Theobaldus II. Crusio referente Pirminum Caroli addictum ex Augia majore ejecit.

Gregorius II Bonifacio Agrestem caballum aliquantos (multos) comedere <adjunxisti>, plerosque (aliquos) et domesticum. Hoc nequaquam fieri sinas immundum enim est atque execrabile.

731 Saraceni Francos ad Arelatem profligarunt. Abdirama non videtur obsidioni institisse. Sed irrumpisse ulterius in Franciam [sus]cepit Avenionem et usque Valentiam non Viennam, Lugdunum occupavit. Unde Matisconem, Cabilonem, Senonae in Saracenis obsessae non capit. 731.

Apparet praelia inter Carolum et Saracenos repulsos magis Saracenos quam deletos, non ut ex Isidoro Pacensi et Roderico patet cum Abderama cecidisset nocte praelium dirimente, Saraceni abiere. Franci mane videntes tentoria, credebant hostes bellum instauraturos sed vacua invenire septem diebus exercitus in Conspectu fuerant et <minutis> praeliis conflixerant, septimo praelim Austrasiorum virtutem experti Saraceni domum remearunt[.] Apparet Francos hostem persequi non ausos, Rodericus dixit Abdiramam cum videret terram suam multitudine repletam expeditionem in Gallias suscepisse et Arelatum obsedisse quod factum 731. unde apparet fabulosum 375000 Saracenos non multis ante annis caesos.

733. 734 Caroli Martelli expeditio in Frisios in Westergoe et posteriore anno et in Ostergoe Coint 733. n. 3[,] 734 n. 20 sqq.

Eudone mortuo Carolus statim Ligerim transgressus Aquitaniam in potestatem redegit. ducatum dedit Hunaldo filio Eudonis 735 sec. Annalium Metensium. ex quo colligas duos Eudonis filios Hunaldum et Hattonem <nempe> 745. ait Hunoldus dux germanum suum nomine Hattonem per falsa sacramenta decipere de Pictavis ad se venire jussit. Hispani omisso Hattone substituunt Vaifarium qui non filius sed nepos Eudonis ex Hunaldo. Addunt tertium Eudonis filium Aznarium quem Mariana lib. 7 c. 4 Hispaniae Vasconibus vicinae partem Mauris eripuisse et se Aragoniae comite dixisse[.] sed et Aragonum regni et gentis autore exscribisse sed haec sine autoritate dicta a Le Coint 735. n. 2.

Cointius 738. n. 13. literas Gregorii papae interpretans Bortharios interpretatur quorum praecipuum opidum Buraburg hodie inter Fritislarim et Padebornam[.] Nistresos qui in occidentali plaga, Wedevos qui in Wederavia ad amnem Wederae, Lognavos, qui ad fluvium Logn recte, Suduodi qui in Australi plaga, Grabfeldi Annalistae Fuldensis Grapfeldis monasterium sane Fulden[-] in pago Grabfeld. (+ Circa Bortharios puto Dissenhendum +).

738 Caroli Martelli bellum in Saxones priore 718 et 720. Fabulosa quae Fabritius ex Georgio Rixnero de diti[one] Saxonum rege Anonymus qui gesta regum Francorum conscripsit c. 41 multum commentus est de Saxonum rebellione et nece Bertoaldi ducis circa 622, Appendicis Francorum Hist. jussu Childebrandi scriptae[.] autor scribit 738 Carolum Saxones stravisse, prope locum quo Lippia Rhenum ingreditur.

739. Saraceni in provinciam reversi Arelatem tandem occupant, Carolus Martellus a Bajoariis [et] Alamannis auxilia habuisse dicitur < - > et Brunnerus. < - > (Lanfredus) Alemannorum nobilissimus simul et Odilo Bavariorum dux affuit. Paulus Diaconus lib. 6. c. 15 Saracenos Arelatem cepisse, Luitprandum rogatu Caroli in auxilium properasse.

Hermanni Contracti editiones Urstisiana et Canisiana parum tutae sententia Cointii 739. n. 50. Sed fidit magis Pistorianae tanquam < - nus> interpolatae.

Epistolae pontificum ad Carolum Martellum et liberos ac nepotes, collectae jussu Caroli editae a Gretsero ex Bibliotheca Caesarea, deinde a Franc. Duchesnio, insertae Hist. Franc. a Duboucheto [. . .] probationibus Originis domus Francicae.

Gregorius III papa in Epistolis ad Carolum Martellum quaeritur reditus quosdam Romanae Ecclesiae a Longobardis interceptos in Ravennatiam partibus, nullam reposcit provinciam aut civitatem quod signum est nullius tunc urbeculae principatu tunc potitum fuisse Romanum pontificem fieri ut ait Cointius 741 n. 9.

Annalista Metensis 741 dum Karolus aegrotare cerneret . . . principatum suum inter filios suos aequa lance divisit. Primogenito suo Karolomanno Austria Alamanniam Turingiamque subjungavit filio vero juniori Pippino Neustriam Burgundiam Provinciamque concessit. Ubi nulla Bajoariae et Aquitaniae mentio, quibus praeerant Utilo et Hunoldus non minore jure et autoritate quam Majores domus.

Sonichildis erat Odilonis ducis Bavariae ex sorore neptis. Haec mortuo marito Carolo Majore domus, privignae suae, Chiltrudi persuasit, ut invitis fratribus Carolomanno et Pipino ad Odilonem fugeret eique nuberet. Ita Appendix ad Historiam jussu Childebrandi conscriptam, Annalista Metensis vult partem ab Austrasia Neustria et Burgundia deceptam redisse. Grifoni ex Sonichilde filio Carolum deque eo Francos fuisse contristatos Cointius 741 n. 48 hoc falsum putat.

Vulgo putant Landradam Caroli Martelli filiam Sigrammo nupsisse, et ex eo peperisse Chrodegangum. Sed Paulus Diaconus simpliciter in libro de Met. Ep. Chrodegangus Antistes ex pago Hasbauiensi oriundus patre Sigirammo matre Landrada Francorum ex genere prima nobilitatis progenitus. Hinc in palatio majoris Caroli ab ipso enutritus ejusdem referendarius extitit, haec nihil minus quam ex filia nepotem indicant. Cointius 741. n. 54.

Deneardus presbiter Romano pontifici Zachariae literas attulerat a Bonifacio, ut ex responsione patet. Deneat presbyter attulit Gregorio ab eodem. Puto esse eundem.

Browerus in lib. 1. antiq. Fuld. ostendit Buraburg vel Buriaberg in Hassia, ubi Bonifacius Episcopatum instituit (non minus ac Wirzeburgi in Francia et Erphesfurti in Thuringia et Aichstadensem Coint. 743 n. 19 Wurzburg tunc non in Bavaria sed Francia) situm esse prope Fritislariam in monte ad Ederam, ubi hodie ruina. (tres Episcopos in Buraburg <Erpesford>, Wurzburg Coint. 743 n. 19) Ibi primus Episcopus Witta quem Lupus Servatus Albuinum vocat et praesulem Fritislarensis opidi. Coint. 742. n. 7. < - > volunt quidam Buriburgensis Episcopatus Ottonem in alium transtulisse credo in Padebornam +). Synodus Bonifacii 743. n. 38. Coint. 743 n. 19.

Germaniae primae olim metropolitanus [. . .] Moguntinus, secondus Coloniensis. Amisso [. . .] jure Metropolitico Mog. subditus [. . .] Coloniensi ita de S. Evergislo utriusque Germaniae Metropolitanum fuisse constat, aetate Faramundi et Clodionis. Sed quapropter interpontificum quo Colonia diu laboravit post obitum [. . .] Evergisli [. . .] Episcopo Trevirensi Belgicae primae Metropolitano attributa est utraque Germania donec regnante Clodovaeo primo metropolitanus utriusque Germaniae constitutus est Crotoldus tunc Wormatiensis Episcopus, cujus successores eadem Metropolitana dignitate gavisi sunt ad sanctum usque Amandum qui pontificatum Dagoberto primo Austrasiae jam Rege suscepit.

Ab anno Christi 622 quo Dagobertus I. apud Austrasios regnare coepit ad annum Christi 742 quo Bonifacius Romano pontifici Zachariae literas misit (qua dicit Franci ut seniores dicunt plus quam per tempus 80 annorum synodum non fecerunt, nec Archiepiscopum habuerunt) cum sunt 120. Franci intelligendi de utraque Germania. Prima Synodus 743 sequens Liptinensis 744 Carl. Mart. < - >.

(+ Vix crediderim Paulum Diaconum qui Metenses Episcopos descripsit fuisse Longobardum Warnefridi filium quid < - > illi cum Metis < - >.

In synodo quam primam Bonifacius habuit 743. cap. 12 prohibentur Nedfyr. Lindebrogius modis exponit, quae pagani eum exercitunt[.] Spelmannus in glossario aliter explicet. Neod priscis Saxonibus esse obsequium. Ergo Neodfyr esse < - nem> in obsequium <deorum> (+ +)

In posteriore appendice ad Historiam jussu Childebrandi scripta legatur de Expeditione Carolomanni et Caroli contra Odilonem. Annalista Metensis socialis foederis meminit inter Hunoldum Aquitaniae ducem, Odilonem Bavarum Theobaldum ducem Alamanniae, Saxones, Slavos. Hunaldus Ligerim transiet cum fratres essent in expeditione ad Ligerim Odilo Saxones et Slavos secum habebat. Post victum Odilonem in Saxones ivit Carolomannus, et castrum Hochsiburg et in eo Theodericum Saxonem primarium in deditionem accepit. Coint. 743 n. 60sqq. Annales Tiliani 743 vocant castrum Saochsenburg. Fabricius in originibus altam arcem interpretatur et ad Visurgim in diocesi Mindensi collocat. (+ sed ego puto esse Ossenburg, quae hodie Osenbrug ad Osam vel Hasam fluminis. <zella  - > hoc anno. Hoc videtur coegisse. [)] Majores domus ut novi Regis elevationi manus darent. Is fuit Childericus filius Theoderici IVti, [(]quod maxime consentaneum +). anno 744 captus est Theodericus Saxo altera vice. Ita Annales Tiliani. Eodem anno et Theobaldus Alemannus transfugatus.

Ex codice M[anu]s[cript]o Palatino post Liptinense consilium excusa est Romae ut Philippus Labbaeus testatur anno Christi 1666 abrenuntiatio diaboli operumque ejus et brevis professio fidei vetere lingua Teotisca cum indiculo superstitionum et paganiarum a quibus populum revocandum statuunt Synodi prima sub Bonifacio (vulgo Germanica 743.) cap. 12 744 Lipsiensis canone 4. Indiculum superstitionum edidit inter supplementa Conciliorum antiquorum Galliae Petrus de La Lande 1660. Ex quo Cointius 744 n. 8.

in excerpta cujusdam Bened. Levitam collectorem capitularium Liptine hodie Lestines regium tunc palatium dioecesi Cameracensis. < - > de aliis synodis.

Sirmondus [. . .] in notis ad Ep. quam Gregorius III misit Carolo majori domus, ut Romanam Ecclesiam tueretur contra Longobardos notat Carolomanum et Pipipum usum [. . .] titulo principis Francorum non patrem Carolum. [. . .] Sic [. . .] in praefatione Synodi Gemianicae 743. Ego Karlomannus dux et princeps Francorum et Pipinus in praefatione synodi Suessionensis 745. Ego Pippinus dux et princeps Francorum.

Cum bellum 743 esset inter Majores domus et ducem Bajoariorum Sergius legatus Zachariae papae ad Odilonem pugnare vetabat Francos pacemque suadebat, autoritate S. Petri, sed victo Odilone et capto Sergio huic Pipinus false dixit. falso ad autoritatem S. Petri provocasse, nam victoria teste <hunc> pro Francis stetisse. Haec notavit annalista Metensis.

Rhaetiae pars ubi Curiensis civitas primum a Carolomanno, Caroli Majoris domus filio in potestatem redacta, quod Rhaeti Alamannis auxilio fuissent 745. Annalista Nazarianus Baldeberti Curiensis Ep[iscop]i meminit ad annum quo Pipinus Rex. Male Gabr. Bucelinus. jam < - > Francis cessisse parte non minima Rhaetiarum. Coint. 745. n. 113.

746. deposito Gewilibe vel Gervilione Ep[iscop]o Mog. qui Saxonem occiderat a quo pater suus fuerat occisus, Bonifacius factus Ep[iscop]us Moguntinus, et placuit Majoribus domus ut Moguntia esset Metropolis. Ita Othlonus.

Annal. qui Met. 748. Grippo fuga lapsus . . . in Saxoniam venit . . . Pippinus cum exercitu per Thuringiam in Saxoniam veniens, <fines> Saxonum quos Nordoquavos vocant, cum valida manu intravit (+ puto esse ad pagum Suabergau, qui non procul montanis Harticis a Turingia venienti occurit +) ibique gentes ducis asperae Slavorum in occursum venerunt unanimiter illi auxilium contra Saxones ferre parati pugnatores quasi centum millia Saxones vero qui Nordosquavi dicuntur sub suam ditionem subactos contritosque subegit, Ex quibus plurimi per manum sacerdotum baptizati ad fidem Christianam conversi sunt.

In eodem vero itinere cepit et castrum Hocseburg et perfidum Theodericum 3tia jam vice a Francis captum comprehendit. (+ Haec non cohaerent nisi Ochseburg alio loco quam hactenus creditum. et fierit Sachseburg non procul Northusan +) Inde <perveniens> pervenit ad fluvium qui dicitur Obacra et castrametatus est, juxta ripam fluminis, (+ sed a dextra an sinistra, si venit a Thuringia fuerit in dextra Lipa sed Saxones noctu descendere Lipam Pippinus Saxoniam per 40 dies vastavit. <Ego> putem reversum inde in Franciam per Westfaliam et Visurgim.

Narratio haec annalium Metensium videtur falsa Cointio 747 n. 13. nam Grippo demum 748 e comitatu fratris <se proripuit> de Theoderico capto annales Loiseliani 743. Expeditio contra Nordquavos est huius anni (+ verum Cointius non considerat Annalistam Metensem diserte et tertia captivitate seu deditione Theoderici loqui[).]

Diem nativitatis Caroli M. nemo annotavit annum autor Annalium Petavianorum 747 Karolomannus migravit Romam et eo ipso anno natus fuit Carolus Rex. Obstant Eginhardus et Theganus qui Carolum anno Christi octigentesimo decimo quarto aetatis suae 72 mense Januario denatum scribunt. Sed Cointius 747 n. 14. putat X positum pro V. in chronico Novaliciense dicitur Carolus ex hac vita migrasse 5. Kal. Febr. postquam LXXVII annis vixerat in seculo. Hic putat Cointius delendam unam X et legendum LXVI absolvit nempe annos 66 obiit < - >. Aventinus vult Carolum natum in Carloburgo tribus miliaribus a Monachio, quidem in arce ad Moinum, similis nominis quae Carolostadio e regione opponuntur. quidam ad Mosam Leodii, plerique Ingelheim Eginhardus ignorabat. quis hodie <novit> (+ Ego hinc suspicor Eginhardum non fuisse familiare in palatio). (+ Ex loco, quem produxit Browerus de conceptione credibile est natum ex quo Pipinus factus Major domus etiam Austrasiae +)[.] Serarius ipse quod de Ingelheimio plerique dicunt assservare non audet.

Berta Caroli mater fuit Franca. Hinc Stephanus II scripsit Carolo et Carolomanno Regibus eorum patrem avum proavum non ex alia quam Francorum gente uxores duxisse. falso ergo Berta fingitur a Joh. Joach. Franzio, in vita Caroli, filiam Heraclii imp. Quod nec tempus patitur. Ex Annalibus Bertinianis Duchesnius ad 749 Du Bouchetus ad 740 haec publicarunt. Pippinus conjugem duxit Bertradam cognomine Bertam (+ quasi non idem) Cariberti Laudunensis comitis filiam. Chronicon Constant. in Ernfrido Episcopo memorato et Rhenan. lib. 3 eam completasse Eccl[es]iam Constentiensem sed Ernfridus obiit a. 758. <Carolomannus frater Caroli M.> Carolum in 751 Annal. Petav.

Cointius Bonifacio favet contra Virgilium 747. 18. 746. n. 10. Putat alium fuisse Virgilium qui postea Ep. Salisb.

Presbyteri Cardinales sunt urbis presbyteri et presbyteris agrorum opponuntur. et hi Episcopis et presbyteris Cardinalibus honorem exhibere debent. Zacharii resp. ad quaesita Pipini nomine. 748 capitulo <5>. ubi citatur canon. concil. Neocaesar. ubi opponuntur presbyteris urbis et cap. 15 dicitur si quis in fundo proprio oratorium constituat, non tamen ibi debere baptisterium construi < - > presbyterem constitui Cardinalem itaque presbiter Cardinalis et parochus seu curatus plebanus ibid. caperit dictio capit. 15 conceditur tamen ut fundator oratorii ibi possit sacerdotem ab Episcopo impetrare, qui missas faciat. Baronius qui has Zachariae literas publicavit <de- > ad 744. Sed Cointius ad a. 748.

Grippo e Saxonia (lege in Saxoniam) elapsus Annal. Nazariani et Pelagiani 748 Grippo efugit in Saxoniam, At Tiliani 747 Grippo fugit in Saxoniam et Pipinus per Thuringiam perrexit in Saxoniam sed in Loiselianis Grifo fugit in Saxoniam et Pippinus iter faciens per Thuringiam in Saxoniam intravit usque ad fluvium Missaha in loco qui dicitur <Maganingi> et Grifo <collectum> fecit cum Saxonibus supra fluvium Obacro loco qui dicitur Orhaim. Sed Annalista Laurishamensis a Duchesnio sub Eginhardi nomine <divulgatus> similia voca fluvium Missaham < ->. Cointius 748 n. 84 sq.

748. Zacharias papa scribit responditque Bonifacio, in octavo Capitulo de Virgilio ait. si clarificatum fuerit ita eum confiteri quod alius mundus et alii homines sub terra sint seu sol et Luna, hunc habito Consilio ab Ecclesia pelle sacerdotii honore privatum. Velserus lib. 5 Baron. 748. n. 2. Adelzreiter part. 1 lib. 7. n. 29., putant difficultates improborum hominum rumoribus ortas. Nempe putant omnes hactenus eundem esse cum episcopo postea Salisburgensi. Cointius contrarium probare conatur ex lecta vita Virgilii ed. a Canisio Tom. 6. et Surio inserta editione postrema ad 29. Novembr. Virgilius in Hiberna nascitur ex nobili prosapia, venit ad Pipinum Regem Carisiaci commorantem 762. ab eo mittitur in Bajoariam 764. Fuit Ep[iscop]us 766. 17 Cal. Juli die Dominica (+ sed cur duos Virgilios sibi tam propinquos in Bojaoria ad Episcopatum tendentes fingamus. Nihil facilius quam Virgilium non tantum et Romam ivisse, et ad Pipinum, ut dilueret quae contra se sparsa erant, et < - demum> Episcopatum in Bajoaria consecutum, qui ei jam ante destinatum, dicebatur.) Inepte Cointius in malam partem interpretatur de mundo alio dicta, quae Velserus < - - - >. Simili errore mihi videtur distinguere Ep[iscop]um Laureacensem et Pataviensem Sidonium factum 745 n. 109. qui obiit 756. n. 24 a Sidonio presbytero de quo ipse agit 749. n. 59 <tanquam> accusato a Bonifacio. Credibile non admittendos duos Sidonios et duos presbyteros, hoc anno a consilio ne Bonifacius aliquid humani < - > credatur. Zacharias sumpsit Bonifacio Sidonio et Virgilio Presbyteris quod eos sit <evocatum> Coint. 748. n. 59. Hinc colligit Cointius alium a Sidonio Bajoariae Metropolitano qui jam ante triennium sedere coeperit. Sed credibile est, errorem esse in Chronologia. Nam solius Hundii autoritate ait Coint. 745. n. 109. in dioceses Laureacensem ac Patavinam a multis annis [unitis] successit Sidonius vir magna doctrina et philosophus insignis[.] non dicit Cointius cur haec ad annum deferat 745. nisi quia Hundius obiit Vivilo Antistes ille venerabilis anno Christi 745. 10. Cal. Mart. unde P. Landus in indice praetermissorum sed forte non statim subrogatus, Sidonius idque illa ipsa contentio cum Bonifacio fecit.

Virgilii Salisb. A[rchi]Ep[iscop]i a Canisio ed. Tom. 6. inserta novissimae editioni Surii ad 27. Novemb.

Apud Othlonum [. . .] literae Zachariae ad Bonifacium sunt X in editionibus Suriana, [. . .] Serariana, [. . .] Sirmondana.

Odilo dux Bavariae videtur obiisse anno 748. ejus adhuc mentionem fecit Zacharias papa, quem putat hoc anno Epistolam scripsisse ad Bonifacium ubi mentio Virgilii <simul lites  - entis> Bonifacium et Odilonem. obiisse hoc anno ex eo confitur probare Cointius 748, n. 89 <cum> argumentatis non malis ex Hundio et Canisio. Post ejus mortem videtur Grifo invasisse Bavariam Thassilone puero pulso 749. ita Annalista Metensis sed Annales Petaviani dicunt 749. Gripponem reversum ab exilio.

Quaesivit Bonifacius a Zacharia pontifice de igne paschali et videtur de <quorum> opinione quaestionem movisse, qui crystallis incendendum putabant. Sed respondit Bonifacius; de crystallis autem ut asseruisti, nullam habemus Traditionem. Fuerit aliquod <hic> dioptricae vestigium, nisi velimus crystallos pro speculis duxisse.

Rhotaidis et Adelaidis sororum Caroli M. Epitaphia ejus jussu scripsit Paul. Diaconus in libro suo de Metensibus Ep[iscop]is inseruit. Cointius 751. n. 42. natae sunt medio tempore inter Carolum M. et Carlomannum.

Petrus de la Lande supplementum Conciliorum antiquorum Galliae edidit 1666, Ejus proavunculus fuit Jac. Sirmondus.

Cointius disputat 752. n. 1. sqq Zachariam papam non suasisse ut Childerico deposito Pipinus Rex fieret.

Annalista Loiselianus suam aetatem ad ann. Ch. 808 manifestavit. Tilianus longe posterior et huic tot naevi, ut Carolum a Leone Augustum appellatum vult 808. Coint. 752 n. 3.

Loiselianus annalista habet consultum Romanum pontificem quis regnare debet. Nempe 749 ait Burcardum Ep[iscop]um Wirzeburgensem et Fulradum Capellanum missum ad Zachariam <et ait> Pipinum Regem factum Suessionis 756. sed hoc factum < - > 752. (+ Zacharias 748. respondit Pipino ad interrogatum[.] Nam Pipinus Romam miserat Ardobannum presbyterem. suspicor illum praetextum scivisse, et occulte cupisse < - > Pipinum, non alias < -> ad Bonifacium ut alias rejecisse.

Loiselianus Annalista 750 a Bonifacio unctum dixit Pipinum, sed < - > apud Othlonum aut appendice Hystoria Childebrandi jussu scriptae. Nulla unctio, nuda in clypem sublevatio, Male Eginhardus Childericum jussu Stephani papae in Monasterium detrusum magno consensu autorem Loiselianum secuti vid. Coint. 752. n. 1 sqq.